Ćwiczenia wspomagające rozwój mowy w pierwszym roku życia dziecka

Ćwiczenia stymulujące rozwój mowy najlepiej jest rozpoczynać jak najwcześniej – już w pierwszym roku życia, w pierwszych trzech miesiącach.

Pierwszą i podstawową zasadą jest mówienie o rzeczach, zjawiskach, które dziecko aktualnie widzi, czuje, przeżywa; komentowanie czynności pielęgnacyjnych, ubierania, karmienia i innych. Każda sytuacja naszego życia codziennego może być wsparta odpowiednim tekstem, skierowanym specjalnie do dziecka.

Jeśli karmienie sztuczne jest wynikiem małej aktywności dziecka, to należy zacząć usprawnianie języka, warg, policzków. Bardzo ważne jest ułożenie języka – zwróćmy uwagę, czy nie jest za bardzo wyrzucony na zewnątrz lub czy nie jest napięty. Trudności w połykaniu i krztuszenie się wskazują na potrzebę zewnętrznego masażu okolic przełyku przed karmieniem dziecka.

Usprawnianie aparatu artykulacyjnego oraz stymulację rozwoju mowy rozpoczynamy od ćwiczeń biernych - masażu. Przystępując do ćwiczeń należy pamiętać, że są one nieprzyjemne dla dziecka. Podczas masażu należy okazywać  naszemu maluchowi dużo ciepła i sympatii, aby nie bronił się przed nim. Przed masażem myjemy ręce ciepłą wodą z mydłem, możemy też wetrzeć krem o delikatnym zapachu. Palec wskazujący prawej ręki owijamy czystą gazą i moczymy w ciepłym płynie, aby zmniejszyć tarcie podczas masowania.

Usprawnianie języka

masaż rozpoczynamy od grzbietowej powierzchni czubka języka, przesuwając palec ruchami kolistymi (podłużnie lub poprzecznie) najpierw po prawej, potem po lewej stronie w kierunku nasady, aż do wystąpienia odruchu wymiotnego,

• masujemy brzegi języka, zahaczając o powierzchnię dolną, też od czubka do nasady,
• czubek chwytamy delikatnie w palce (przez gazę), masujemy ruchem rozgniatającym. Przesuwamy język w płaszczyźnie poziomej i pionowej, dotykając go dość energicznie ruchem pulsującym, aby sprowokować odruch cofania się.

Usprawnianie wędzidełka

w przypadku skróconego wędzidełka podjęzykowego. Interwencja chirurgiczna konieczna jest tylko w przypadku całkowitego przyrośnięcia czubka języka: podciągamy i energiczne wywijamy czubeczek języka ku górze.

Usprawnianie podniebienia

podniebienie twarde i miękkie masujemy w kierunku od przodu ku tyłowi, najpierw po jednej, potem po drugiej stronie linii środkowej. Z podniebienia przechodzimy płynnie do masażu wewnętrznej strony policzków i warg.

Masaż dziąseł

dziąsła dolne masujemy w kierunku od góry do dołu, dziąsło górne masujemy od dołu ku górze. Wykonujemy go jako ostatni przed posiłkiem, ponieważ pobudzamy w ten sposób odruch żucia.

Masaż policzków, przełyku, warg

masaż wykonujemy przed posiłkiem. Szczególną uwagę zwracamy na to, czy dziecko oddychało przez nos (przed ćwiczeniami należy go oczyścić).

Masaż warg

kciuk układamy pod brodą, a palcem wskazującym i środkowym masujemy złączone wargi ruchem rozciągającym jednocześnie obie połowy. Następnie wargi rozciągamy (wykonując to ćwiczenie naśladujemy mlaskanie, zachęcając dziecko do naśladowania) i ściągamy (cmokając również zachęcamy malucha do naśladowania). Teraz lekko obszczypujemy i głaszczemy wargi. Masaż możemy wykonywać miękką szczoteczką do zębów. Pomagamy robić minki – ryjek palcami, masujemy zawiasy żuchwy, wysuwamy bródkę do przodu.

Masaż policzków

nakładamy krem na skórę twarzy i szyi, masujemy ruchem okrężnym od nosa i warg w kierunku skroni, stopniowo zwiększając siłę nacisku. Brodę podtrzymujemy kciukiem dbając o to, by dziąsła górne i dolne były złączone, a wargi zwierały się. Lekko obszczypujemy i oklepujemy masowaną okolicę, a na końcu głaszczemy.

Masaż przełyku

masujemy zewnętrzną stronę od dołu do góry, głaszczącym ruchem. Nieco starsze niemowlę  zachęcamy, by mocno zwierając wargi próbowało robić baloniki z policzków lub wydychało powietrze „dziubkiem”. Zakładamy dziecku wargę górną na dolną i odwrotnie. Palcem lub łyżeczką wywijamy czubek języka na wargę górną, przesuwamy język pomiędzy kącikami warg, wykonujemy masaż języka na zewnątrz jamy ustnej, zachęcając do samodzielnego wykonania ruchu.

Masując

wargi  mówimy wyrazy z głoskami p, b, m, w, f – np. papa, baba, mama, woda, fala,

• czubek języka i dziąsła – s, t, d, n – np. sala, tata, dom, noga,
• tylną cześć języka – k, g, ch,- np. kura, chata, góra
• środkową powierzchnię grzbietu języka – ś, ź, ć, dź, ń – np. siano, zima, dziadzia, niania

Oczywiście nie chodzi tu o naukę wymowy, lecz wytworzenie skojarzeń. Dziecko czuje masowany narząd, widzi pracę aparatu artykulacyjnego matki i jej słyszy wypowiedzi.

Anna Czajkowska

pedagog, logopeda, trener