Leczenie niepłodności – dobór metody i jej skuteczność

Leczenie niepłodności – dobór metody i jej skuteczność

Bardzo chcecie zostać rodzicami, jednak pomimo intensywnych starań nie możesz zajść w ciążę. Jeśli sytuacja trwa co najmniej rok, jesteście jedną z wielu par, której dotyczy problem niepłodności. Jej przyczyny są bardzo różne, a ustalenie podłoża problemu zwykle zajmuje sporo czasu. Na szczęście dzięki osiągnięciom współczesnej medycyny niepłodność można leczyć. Co warto wiedzieć?

Co to jest niepłodność?

Niepłodność postrzega się jako chorobę cywilizacyjną i ważną kwestię społeczną. W Polsce boryka się z nią nawet co czwarta para. Na świecie problem ten dotyka miliony ludzi w wieku rozrodczym. Szacuje się, że boryka się z nią od 48 milionów par do 186 milionów osób.

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) o niepłodności mówi się, gdy para przez co najmniej rok bezskutecznie stara się o dziecko, mimo regularnych stosunków płciowych (2–4 razy w tygodniu) i braku stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcyjnych.

reklama

Rodzaje niepłodności

Niepłodność można podzielić ze względu na obecność wcześniejszej ciąży na pierwotną lub wtórną. Pierwotna niepłodność dotyczy par, które po raz pierwszy starają się o dziecko, zaś wtórna par, u których pojawiła się ciążą (zakończona porodem żywego lub martwego dziecka albo poronieniem).

Z uwagi na źródło przyczyny problemu wyróżnia się:

  • niepłodność żeńską (35% wszystkich przypadków),
  • niepłodność męską (35%),
  • niepłodność małżeńską (10%),
  • niepłodność idiopatyczną (20%) - gdy przyczyny nie da się stwierdzić.

Przyczyny niepłodności

Przyczyny niepłodności są bardzo różne. U kobiet najczęstszą z nich jest niedrożność jajowodów oraz zaburzenia hormonalne i zaburzenia jajeczkowania. Mogą one być skutkiem zespołu policystycznych jajników, schorzeń tarczycy, niewydolności układu podwzgórzowo-przysadkowego, hiperprolaktynemii czy nadmiernej masy ciała.

Niepłodność kobiet może być również spowodowana endometriozą, czyli chorobą, w czasie której fragmenty błony śluzowej macicy w czasie krwawienia miesiączkowego przedostają się do jamy brzusznej. Problemy z zajściem w ciążę mogą też wynikać z nieprawidłowej budowy narządów rozrodczych.

Należy jednak pamiętać, że płodności kobiet szkodzi:

  • niewłaściwa dieta i nadużywanie używek (picie alkoholu, palenie papierosów, nadmiar kawy),
  • częste stany zapalne narządów rodnych,
  • nadmierny wysiłek fizyczny,
  • stres, również wynikający z nieskuteczności starania się o ciążę,
  • nieprawidłowa praca gruczołów i organów produkujących hormony.

Za problemy z płodnością u mężczyzn może odpowiadać uszkodzenie jąder w wyniku urazów mechanicznych lub przebytych chorób czy problemy z drożnością nasieniowodów. Najczęściej jednak wynikają z niskiej jakości nasienia: małej liczby plemników w 1 ml nasienia (poniżej 20 milionów), a także ich małej ruchliwości.

Inne przyczyny niepłodności po stronie mężczyzny to:

  • obustronne wnętrostwo,
  • przebycie ostrych chorób zakaźnych z odczynem w jądrach,
  • zabiegi chirurgiczne na jądrach i powrózkach nasiennych,
  • zaburzenia erekcji i ejakulacji,
  • zaburzenia hormonalne lub genetyczne.

Diagnostyka niepłodności

Parą, której dotyczy niepłodność, powinien zająć się ginekolog, najlepiej specjalista w dziedzinie leczenia niepłodności. Celem diagnostyki i leczenia jest ustalenie przyczyn bezdzietności oraz opracowanie i wdrożenie optymalnego, zindywidualizowanego planu terapii.

Każda para starająca się o dziecko musi pamiętać o tym, że niepłodność jest problemem obojga partnerów, dlatego diagnostyką muszą być objęci zarówno kobieta, jak i mężczyzna. Na wizytę do lekarza specjalisty powinni zgłosić się obydwoje.

Kiedy zgłosić się do lekarza? Nie powinno się zwlekać z szukaniem pomocy. Medycyna w wielu przypadkach potrafi pomóc, ale ważny jest czas, zwłaszcza jeśli kobieta przekroczyła trzydziestkę. Pamiętajmy o tym, że komórki jajowe się starzeją, a ich liczba jest ograniczona. Kobieta ma ich tyle, ile powstało w życiu płodowym. Z wiekiem ich jakość się pogarsza i to może mieć wpływ na kłopoty z zapłodnieniem. [PAP]

W ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego para może wykonać jedynie podstawowe badania. Wiele badań wysokospecjalistycznych nie jest refundowanych przez NFZ. Ale by para miała zagwarantowaną kompleksową diagnostykę, a później leczenie i wsparcie psychologa, warto wybrać kliniki, które specjalizują się w leczeniu niepłodności.

Jakie badania powinna wykonać kobieta?

W diagnostyce niepłodności kluczową rolę odrywa wywiad lekarski. Dla lekarza ważne są takie informacje jak:

  • wiek rozpoczęcia miesiączkowania,
  • długość i regularność cyklu,
  • choroby i historia zdrowia,
  • styl życia.

Następnie wykonuje się standardowe badanie ginekologiczne, a także badania obrazowe (np. USG macicy i jajników, laparoskopia, wziernikowanie macicy, czyli histeroskopia) i laboratoryjne. Umożliwia to ocenę wytwarzania żeńskich hormonów płciowych, a także ocenę budowy narządów płciowych i wykrycie nieprawidłowych zmian czy niedrożności.

Najczęściej wykonuje się badania z krwi, podczas których oznacza się ważne dla przebiegu starania się o dziecko wskaźniki. To np. badanie poziomu hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), a także hormonów tarczycy, tzw. trójki tarczycowej, czyli TSH, FT3 oraz FT4. Duże znaczenie mają badania hormonalne, takie jak na przykład ocena stężenia progesteronu w środku fazy lutealnej.

Mogą zostać również wykonane testy na obecność przeciwciał przeciwplemnikowych, które niszczą plemniki w pochwie (tzw. alergia na nasienie) czy badania genetyczne w kierunku niepłodności: ocena kariotypu oraz lokalizacja mutacji genów FMR1, F5 i F2.

reklama

O wpływie hormonów na libido, zdrowie i ciążę - webinar

Zapraszam was do obejrzenia rozmowy z dr n. med. Moniką Łukasiewicz , specjalistką z zakresu położnictwa, ginekologii, seksuologii oraz endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości. W Przychodni Lekarskiej nOvum, zajmuje się diagnostyką i leczeniem par z niepłodnością, prowadzeniem ciąży, a także zdrowiem reprodukcyjnym i seksualnym kobiet oraz mężczyzn.

Leczenie niepłodności - jakie badania powinien wykonać mężczyzna?

W przypadku mężczyzndiagnostyka niepłodności rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego. Uwzględnia się w nim historię zdrowotną, wcześniejszą płodność czy styl życia, ale również ewentualną ekspozycję narządów płciowych na substancje toksyczne czy ciepło, które mają negatywny wpływ na funkcjonowanie jąder.

Kolejnym krokiem w diagnostyce jest ocena drugorzędowych cech płciowych, a także analiza nasienia oraz pomiar stężenia hormonów płciowych, zwłaszcza testosteronu i FSH. Badania pozwalają na wykrycie przyczyn niepłodności związanych z zaburzeniami wytwarzania plemników, nieprawidłową morfologią lub ruchliwością plemników, wadami budowy narządów i ewentualną niedrożnością.

Badania mogą zostać uzupełnione badaniem moczu, USG, testami na przeciwciała przeciwplemnikowe czy komputerową analizą nasienia, a także badaniami genetycznymi.

reklama

Metody leczenia niepłodności

Wybór metody leczenia niepłodności zależy od wyników badań oraz testów na płodność. Można je podzielić na metody polegające na usunięciu przyczyny niepłodności oraz metody pozwalające na zajście w ciążę i utrzymanie jej, gdy nie jest możliwe leczenie mogące prowadzić do naturalnego zapłodnienia.

Leczenie – dobór metody, a także jej skuteczność – zależą od wielu czynników. Nie bez znaczenia jest wiek kobiety i stan zdrowia przyszłych rodziców, a także czas trwania niepłodności.

Choć nie ma metody, która daje pewność wyleczenia, to zdecydowana większość (kliniki leczenia niepłodności mówią nawet o 80%) par zostaje rodzicami.

Etapy leczenia niepłodności

Leczenie niepłodności zawsze powinno rozpoczynać się od metod najprostszych i najmniej inwazyjnych. Najczęściej pierwszym krokiem jest monitorowanie owulacji i planowanie stosunków płciowych w optymalnym terminie. Kolejnym etapem jest leczenie farmakologiczne.

Farmakologiczne leczenie niepłodności

Leczenie farmakologiczne niepłodności może polegać zarówno na indukcji owulacji, jak i substytucji hormonalnej w celu wyrównania zaburzeń endokrynologicznych.

Przeprowadza się stymulację hormonalną, która polega na podawaniu leków pobudzających rozwój pęcherzyków jajnikowych (co zwiększa szansę na prawidłową owulację). W farmakologicznej indukcji jajeczkowania wykorzystuje się najczęściej cytrynian klomifenu lub gonadotropiny.

Niektóre przyczyny u mężczyzn (hipogonadyzm hipogonadotropowy) i kobiet (np. POF, dysgenezja jajników) wymagają uzupełnienia odpowiednimi hormonami płciowymi.

Operacyjne leczenie niepłodności

Leczenie może także wymagać wykonania zabiegu chirurgicznego, który usuwa przyczyny niepłodności.Operacje u kobiet stosuje się w przypadku niedrożności jajowodu (wodniaki lub zrosty jajowodów), mięśniaków macicy, przegród macicy, zrostów wewnątrzmacicznych, endometriozy otrzewnowej, usuwania torbieli endometrialnych, a także w przypadku zespołu policystycznych jajników.

Operacyjne leczenie niepłodności męskiej polega na usuwaniu żylaków powrózka nasiennego, udrażnianiu dróg wyprowadzające nasienie, niwelowaniu wad wrodzonych narządu płciowego i usuwaniu nowotworów.

Metody rozrodu wspomaganego medycznie

Jeśli powyższe techniki okażą się nieskuteczne, pozostają inne możliwości - metody wspomaganego rozrodu. Podstawowymi metodami są inseminacjaoraz zapłodnienie pozaustrojowe.

Inseminacja plemników może być domaciczna, dojajowodowa lub naszyjkowa. Dzięki niej może dojść do naturalnego zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik w jajowodzie. Polega ona na przeniesieniu - przy użyciu cewnika - wyselekcjonowanych plemników do jamy macicy.

Inseminacja plemników polega na pobraniu plemników od partnera i wstrzyknięciu ich bezpośrednio do określonego miejsca w drogach rodnych kobiety.

Technika zapłodnienia pozaustrojowego jest stosowana miedzy innymi u

  • kobiet wytwarzających przeciwciała przeciwplemnikowe (są obecne w pochwie),
  • kobiet chorujących na endometriozę (przy bezskutecznej stymulacji jajeczkowania),
  • mężczyzn z azoospermią, jeśli przyczyną jest niedrożność dróg wyprowadzających plemniki.

W przypadku niemożności zajścia w ciążę, gdy mężczyzna ma zahamowaną spermatogenezę, można skorzystać z nasienia dawcy.

Zabieg in vitro (IVF, ang. In Vitro Fertilization), czyli zapłodnienie pozaustrojowe, zwane też sztucznym zapłodnieniem polega na pobraniu plemników i komórek jajowych, doprowadzeniu do zapłodnienia w warunkach laboratoryjnych, poza żeńskim układem rozrodczym, a po 3 -5 dniach od zapłodnienia umieszczeniu ich bezpośrednio w jamie macicy.

Technikę tę wykorzystuje się w przypadku:

  • występowania trwałego uszkodzenia lub upośledzenia czynność jajowodów,
  • niekwalifikowania się do leczenia operacyjnego,
  • niepłodności niewyjaśnionego pochodzenia,
  • zaawansowanej endometriozy,
  • u kobiet po 35. roku życia,
  • nieskutecznej stymulacji hormonalnej dwunastu cykli,
  • niepłodności trwającej co najmniej 2 lata,
  • nieudanych prób inseminacji,
  • mężczyzn nie produkujących nasienia.

Gdy u kobiety występuje przedwczesne wygasanie czynności lub dysgenezja jajników, może być konieczne skorzystanie z komórek jajowych dawczyni lub zaadoptowania zarodka.

Inne metody wspierające leczenie niepłodności

W leczeniu niepłodności duże znaczenie ma normalizacja masy ciała (zarówno u kobiet z niedowagą, jak i nadmierną masą ciała) oraz leczenie chorób współistniejących, takich jak choroby tarczycy, cukrzyca czy celiakia. Zarówno zdrowy styl życia, jak i doprowadzenie stanu zdrowia do równowagi może przyczynić się do poprawy płodności. Wielu parom pomaga wsparciepsychologa.

Bibliografia

  1. Diagnostyka i leczenie niepłodności — rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów iPołożników (PTGP), Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2018 tom 3
  2. Metody leczenia niepłodności o niewyjaśnionej przyczynie zgodne z zasadami EBM. Wytyczne ASRM
  3. Niepłodność da się leczyć. Rozmowa z dr Barbarą Grzechocińską
  4. Treating Infertility
  5. Infertility

Ocena: z 5. Ocen:

Ten tekst nie ma jeszcze oceny. Dodaj swoją!

Czy ta strona może się przydać komuś z Twoich znajomych? Poleć ją: