Stan przedrzucawkowy w ciąży

Stan przedrzucawkowy, inaczej preeklampsja lub zatrucie ciążowe, to zespół objawów chorobowych, pojawiających się u ciężarnych po 20. tygodniu ciąży, w czasie porodu lub w pierwszych dwóch dobach połogu. Jego inne nazwy to gestoza, nadciśnienie tętnicze w ciąży z towarzyszącym białkomoczem. Przeważnie stan przedrzucawkowy rozpoznawany jest w drugiej połowie ciąży.

Co jest przyczyną stanu przedrzucawkowego? Istnieje wiele hipotez dotyczących etiologii stanu przedrzucawkowego, w tym:

• nietolerancja immunologiczna pomiędzy płodem i łożyskiem a tkankami matki,
• nieprawidłowa inwazja trofoblastu w ściany tętnic spiralnych w macicy,
• brak zdolności adaptacyjnych do zmian zapalanych i w układzie sercowo-naczyniowym zachodzących w ciąży,
• predyspozycje genetyczne,
• niedobory pokarmowe.

Co to znaczy? Pomimo tego, że przyczyny stanu przedrzucawkowego w ciąży nie są do końca znane, specjaliści winy upatrują w:

• uszkodzeniu śródbłonków,
• zbyt małym przepływie krwi przez łożysko,
• zaburzeniach w syntezie cytokin,
• stanach zapalnych, jak np. infekcja dróg moczowych,
• zbyt dużej aktywności naczyń tętniczych,
• nieprawidłowym funkcjonowaniu nerek,
• nadmiernym rozciągnięciu macicy i jej niedokrwieniu,
• hipowolemii,
• czynnikach genetycznych, dietetycznych i środowiskowych,
• niedoborach żywieniowych.

Kto jest narażony na wystąpienie stanu przedrzucawkowego?

Na stan przedrzucawkowy najbardziej narażone są: kobiety obciążone genetycznie, które są w ciąży po raz pierwszy lub które ciąża jest mnoga.

Nie bez znaczenia jest wiek - poniżej 18. roku życia lub powyżej 35. roku życia (prawdopodobieństwo wystąpienia stanu przedrzucawkowego jest wyższe zwłaszcza u ciężarnych po 40. roku życia).

W grupie ryzyka znajdują się także przyszłe mamy, u których stwierdzono choroby przewlekłe (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby nerek). Jeśli u kobiety wystąpił stan przedrzucawkowy w poprzedniej ciąży, może pojawić się także w kolejnej.

Pozostałe czynniki ryzykazwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia stanu przedrzucawkowego u ciężarnej to otyłość na początku ciąży, zaburzenia krzepnięcia krwi, choroby autoimmunologiczne.

Stan przedrzucawkowy objawia się znacznymi skokami ciśnienia krwi, zatrzymaniu wody w organizmie i obecności białka w moczu.

Klasyczna triada objawów stanu przedrzucawkowego to:

• wzrost ciśnienia krwi -nadciśnienie tętnicze,
• znamienny białkomocz,
• obrzęki.

Lekarz stwierdza stan przedrzucawkowy, gdy u zdrowej kobiety, po 20. tygodniu ciąży, wystąpi białkomocz (≥ 300 mg/dobę), pojawiły się obrzęki kończyn i twarzy, a ciśnienie krwi jest powyżej 140/90 mm Hg.

Jeśli lekarze w porę nie zareagują, stan przedrzucawkowy zaostrza się. Objawy ciężkiego stanu przedrzucawkowego. Pojawiają się wówczas takie objawy jak:

• zawroty i silne bóle głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia świadomości,
• problemy z widzeniem i nadwrażliwość na światło, niewyraźne widzenie, nietolerancja jasnego światła,
• nudności i wymioty ,
• zmęczenie,
• zatrzymanie moczu, skąpomocz (dobowa ilość wydzielonego moczu < 500 ml na dobę),
• ból w prawej górnej części brzucha,
• duszności,
• w skrajnych przypadkach dochodzi do rzucawki.

Leczenie stanu rzucawkowego w czasie ciąży może odbywać się na kilka sposobów. Postępowanie zależy od tego, jaki choroba ma przebieg oraz jak stopnia zaawansowania ciąży.

Jeśli choroba ma przebieg lekki, wystarczy higieniczny i spokojny tryb życia (przyszła mama powinna się dobrze odżywiać, jak najwięcej odpoczywać i leżeć na lewym boku. To poprawia przepływ krwi), kontrole lekarskie i opcjonalnie leki obniżające ciśnienie. Gdy zbliża się termin porodu, wywołuje się go. Gdy leczenie nie skutkuje, poród też musi być wywołany.

Jeśli choroba ma postać ostrą, a jej przebieg jest ciężki, konieczna jest hospitalizacja. Wówczas, jeśli życie matki jest zagrożone, a dziecko ma szanse przeżyć, ciąża może zostać rozwiązana poprzez cesarskie cięcie.

Zwykle wysokie ciśnienie krwi, białko w moczu i inne objawy stanu przedrzucawkowego zanikają po 6 tygodniach po porodzie.

Do stanu rzucawkowego dochodzi w 1 na 1,5 tysiąca ciąż. Dzieje się tak wówczas, gdy zostaną zbagatelizowane objawy stanu przedrzucawkowego. Stan rzucawkowy może doprowadzić do śmierci matki i dziecka - wymaga specjalistycznego, indywidualnego sposobu leczenia i zdecydowanego podejścia.

Jakie mogą być konsekwencje stanu przedrzucawkowego? W przypadku kobiety może dojść do niewydolności wielonarządowej – głównie nerek i mózgu, także zaburzenia funkcji wątroby oraz krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego. Może dojść do przedwczesnego oddzielenia łożyska i porodu przedwczesnego.

U kobiet może również wystąpić zespół HELLP. To akronim – Hemolysis (hemoliza), Elevated Liver enzymes (zwiększona aktywność enzymów wątrobowych), Low Platelets (zmniejszona liczba płytek krwi). HELLP może prowadzić do śmierci. Charakteryzuje się złym samopoczuciem, nadciśnieniem tętniczym, bólem brzucha, nudnościami i wymiotami. Występuje nawet do tygodnia po porodzie.

U dziecka stan przedrzucawkowy może ograniczać ilość tlenu i pokarmu dostarczanego mu poprzez łożysko, dlatego może dojść do nieprawidłowego dotlenienia i odżywienia płodu, co może skutkować zahamowaniem wzrostu płodu (niska waga urodzeniowa dziecka), a nawet jego niedotlenieniem i śmiercią.

Niestety nie istnieją środki, które zapobiegają pojawieniu się stanu przedrzucawkowego, dlatego tak istotne jest, by każda przyszła mama przez całą ciążę była pod stałą opieką lekarską i robiła regularnie wszystkie zalecone jej badania. Nie mniej ważne jest zwyczajne dbanie o siebie – prowadzenie spokojnego, higienicznego trybu życia i oszczędzanie się.

Przebyty ciężki stan przedrzucawkowy wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powikłań kardiologicznych w późniejszym wieku u matki.

W przypadku kobiet, które należą do grupy ryzyka, ogromne znaczenie ma wdrożenie profilaktyki.

Co zmniejsza ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego? Okazuje się, że przyjmowaniu kwasu acetylosalicylowego przyjmowane już przed 16. tygodniem ciąży (przed zakończeniem procesu przekształcania tętnic spiralnych macicy).

Ponadto badania dowodzą, że w zapobieganiu gestozie w grupach wysokiego ryzyka i w przypadku niedoboru wapnia skuteczna jest również suplementacja wapnia.

Występowanie u ciężarnej czynników ryzyka wiąże się z koniecznością przebywania pod stałą opieką lekarską. Trzeba pamiętać, że diagnoza pozwala zadbać o zdrowie kobiety i przebieg ciąży. Konieczność ścisłego monitorowania stanu zdrowia matki jest obowiązkowe także po porodzie, ponieważ pomimo ukończenia ciąży istnieje ryzyko wystąpienia rzucawki.