Niezgodność grupy krwi czy konflikt serologiczny?

Zapraszamy do przeczytania wywiadu z dr hab. n.med. Tadeuszem Issatem prof. IMID, Kierownikiem Kliniki Położnictwa i Ginekologii, Instytut Matki i Dziecka, przeprowadzonym w ramach kampanii społecznej „Przyjaźni Mamom Rh (-)”,

W przypadku, gdy płód posiada antygen Rh na swoich krwinkach, mówimy o niezgodności w układzie Rh - krwinki matki i płodu różnią się wtedy w tym zakresie, jednak nie dochodzi jeszcze do powikłań.

Czasami niestety dochodzi do przecieku krwinek płodu do krwioobiegu matki. W przypadku, gdy matka naturalnie nie posiada antygenu Rh, jego pojawienie się powoduje swego rodzaju "uczulenie" i jej układ odpornościowy traktuje krwinki płodu jako wrogi element, na który zaczyna wytwarzać przeciwciała. Mówimy wtedy o konflikcie serologicznym.

2.    Czy konflikt serologiczny może być groźny podczas pierwszej ciąży?

Do przecieku krwinek płodu do krwioobiegu matki może dojść już podczas pierwszej ciąży, a do wytworzenia przeciwciał wystarczy objętość mniejsza niż 1 ml. Mitem jest więc informacja, iż problem ten nie dotyczy pacjentek w pierwszej ciąży.

3.    A kiedy mówimy o zrealizowanym konflikcie serologicznym?

O zrealizowanym konflikcie mówimy, kiedy przeciwciała matki po dostaniu się do krwiobiegu płodu spowodują rozpad jego krwinek, a tym samym następstwa konfliktu serologicznego. Płód z niedostateczną liczbą krwinek zaprezentuje objawy niedokrwistości, czyli anemii. W takim przypadku możemy przetoczyć krwinki wewnątrzpłodowo, jednak zabieg ten wiąże się z dużym ryzykiem powikłań, łącznie z obumarciem płodu. Co więcej, zabieg ten musi być powtarzany w określonych odstępach czasu.

4.    Jak można zapobiec konfliktowi serologicznemu?

Najskuteczniejszą formą zapobiegania konfliktowi serologicznemu jest niedopuszczenie do wytworzenia przeciwciał u matki. Służy temu podanie immunoglobuliny, która neutralizuje krwinki płodu we krwi matki tak, aby niejako oszukać jej układ odpornościowy. Dokonujemy tego w każdym przypadku, w którym może dojść do przecieku krwinek, a więc na przykład po poronieniu, zabiegu inwazyjnym, urazie, krwawieniu na późniejszym etapie ciąży, porodzie, czy też po prostu między 28-30 tygodniem każdej ciąży u kobiety Rh (-), ze względu na występujący naturalnie przeciek krwinek płodu.

5.    Czym jest immunoglobulina anty-D i jak przebiega sama procedura profilaktyki śródciążowej?

Immunoglobulina jest mieszanką białek, które mają na celu związanie się z krwinkami płodu. Szczegółowe dawki i czas podania regulują zalecenia dotyczące stosowania immunoglobuliny anty-RhD w profilaktyce konfliktu matczyno-płodowego w zakresie antygenu D z układu RH z 18 grudnia 2015 roku.

6.    Czy jest ona refundowana?

Tak, zarówno profilaktyka śródciążowa, jak i podanie immunoglobuliny w każdym przypadku, gdy jest ono konieczne, jest refundowane.

O ile podanie immunoglobuliny po porodzie, poronieniu lub zabiegu jest standardem, z uwagi na dotychczasowy brak refundacji podania preparatu w trakcie ciąży wiele pacjentek nie otrzymywało propozycji iniekcji między 28 a 30 tyg. ciąży i to w tej grupie dochodziło najczęściej do zaniedbań.

W obecnej sytuacji każda pacjentka Rh minus, u której nie wykryto przeciwciał, powinna otrzymać immunoglobulinę w określonych ramach czasowych.

7.    Dlaczego Pan Profesor zaangażował się w kampanię i jakie nadzieje z nią wiąże?

Zaangażowałem się w kampanię, ponieważ profilaktyka jest pierwszym krokiem do sukcesu. Wzrost świadomości wśród pacjentek pozwoli na uniknięcie sytuacji, w której z różnych przyczyn podanie immunoglobuliny mogłoby być pominięte. W krajach Europy zachodniej profilaktyka śródciążowa jest standardem od wielu lat, co znacznie wpłynęło na zmniejszenie częstości występowania konfliktu serologicznego.

Z drugiej strony zespół prowadzony przeze mnie posiada sprzęt i umiejętności pomocy dzieciom i ich matkom w przypadku wystąpienia konfliktu. Prowadzimy pacjentki z konfliktem serologicznym w ciąży, jak i przeprowadzamy zabiegi transfuzji dopłodowej, gdy zajdzie taka potrzeba. Mam jednak głęboką nadzieję, że za kilka lat będziemy obserwowali konflikt jedynie sporadycznie.

Kampania społeczna Przyjaźni Mamom Rh(-) powstała, aby szerzyć edukację na temat diagnostyki, profilaktyki i leczenia konfliktu serologicznego wśród społeczeństwa w Polsce. Jest odpowiedzią na wciąż obecne wątpliwości, dezinformację oraz obawy występujące wśród kobiet w tym temacie.

W działania zaangażowało się wielu wybitnych Ekspertów z dziedziny położnictwa, ginekologii i perinatologii.

• Prof. dr hab. n.med. Mirosław Wielgoś- Krajowy Konsultant ds. perinatologii
• Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski- Krajowy Konsultant ds. położnictwa i ginekologii
• Prof. dr hab. n. med. Jarosław Kalinka - Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej
• Prof. CMKP dr hab. n. med. Marzena Dębska- Uniwersyteckie Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka WUM
• Prof. UM dr hab. n. o zdr. Beata Pięta – Prezes Polskiego Towarzystwa Położnych
• dr hab. n.med. Tadeusz Issat - Kierownik Kliniki Kierownik Kliniki Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka

Dzięki zaangażowaniu mediów, wspólnie z ekspertami chcemy budować świadomość na temat występowania konfliktu serologicznego, jego przeciwdziałania, ale i skutków, jakie może nieść za sobą. Celem nadrzędnym kampanii jest wyrównanie dostępu do profilaktyki śródciążowej.

W ramach działań powstaje Sieć Placówek Przyjaznych Mamom Rh(-), w których kobiety w ciąży mogą liczyć na niezbędną edukację na temat konfliktu serologicznego oraz zastosowanie profilaktyki śródciążowej w przypadku wystąpienia wskazań. Każda kobieta, która ma potwierdzoną niezgodność antygenowąoraz brak przeciwciał stwierdzony w teście Coombsa będzie mogła liczyć na podanie immunoglobuliny anty-D, bez względu na to, gdzie prowadzi ciąże.