Atopowe zapalenie skóry. Jak pomóc dziecku latem?

Co to jest atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to zapalna choroba skóry cechująca się silnym świądem, typowym umiejscowieniem oraz charakterystyczną morfologią zmian. Bardzo często współistnieje z innymi chorobami atopowymi. Charakteryzuje się długotrwałym przebiegiem i tendencją do nawrotów nawet po długim okresie bezobjawowym. To choroba przewlekła, często na całe życie.

Pojęcie atopii zostało wprowadzone do opisu wrodzonej predyspozycji na reagowanie w sposób odmienny na wiele czynników środowiskowych w 1923 r. przez Arthura Coca i Roberta Cooke’a. W tym samym roku stworzono pojęcie atopowego zapalenia skóry (AZS).

Przyczyny AZS

Atopia to genetycznie uwarunkowany zespół zaburzeń układu odpornościowego, który polega na nieprawidłowej, zbyt silnej odpowiedzi immunologicznej na małe dawki antygenów. W efekcie dochodzi do nadmiernego wytwarzania przeciwciał IgE skierowanych głównie przeciwko tym alergenom.

AZS najczęściej rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie. Jest związane z uczuleniem na substancje znajdujące się w środowisku zewnętrznym (alergeny). Schorzenie ma podłoże genetyczne, co jest związane zarówno z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego, jak i wadliwą budową naskórka.

- Jakie są przyczyny atopowego zapalenia skóry? AZS niewątpliwe jest to choroba dziedziczona poligenowo, a dziedziczeniu podlega jedynie predyspozycja do wystąpienia atopii, modyfikowana w życiu osobniczym przez czynniki środowiskowe (4)

Jeśli obydwoje rodziców cierpi na choroby alergiczne, istnieje nawet 70% ryzyko rozwoju AZS u dziecka. Poza tym zwiększa się możliwość wystąpienia innych chorób alergicznych, takich jak alergiczne zapalenie spojówek, nieżyt nosa czy astma. Im cięższy przebieg AZS, tym większe prawdopodobieństwo, że pojawi się inna forma alergii: alergiczny nieżyt nosa czy astma oskrzelowa

AZS nie jest chorobą jedynie wieku dziecięcego, ponieważ nawet u 60% chorych może utrzymywać się poza okresem dojrzewania.

Objawy atopowego zapalenia skóry u dziecka

Charakterystycznym objawem atopowego zapalenia skóry jest uporczywy i silny świąd skóry, często wywołujący rozdrażnienie i niepokój dziecka. Zdarza się, że jest przyczyną przebudzenia lub bezsenności.

U dziecka z AZS obserwuje się również bardzo suchą, wrażliwą, skłonną do podrażnień skórę. Ma to związek z tym, że skóra - wskutek nieprawidłowego metabolizmu lipidów naskórka - jest pozbawiona naturalnej bariery ochronnej.

Zmiany skórne może zaostrzać kontakt z czynnikami drażniącymi, takimi jak nieodpowiednie kosmetyki do pielęgnacji, ale także pot, substancje drażniące czy alergeny. W fazie ostrej obserwuje się ogniska rumieniowe, wyraźnie odgraniczone od skóry otoczenia, na których pojawiają się drobne grudki, pęcherzyki oraz nadżerki.

W przebiegu AZS, który ma związek z przewlekłym stanem zapalnym, typowe są ogniska z pogrubiałą skórą i wzmożonym rysunkiem linii skórnych (tzw. lichenizacja), możliwe jest złuszczanie naskórka.

Zmiany skórne umiejscawiają się głównie pod kolanami i w zgięciach łokci, a także na grzbietach rak i stóp.

- We wczesnym dzieciństwie, do końca 2. roku życia, zmiany skórne mają charakter nieregularnych ognisk rumieniowo-wysiękowych i obecne są typowo na skórze twarzy (policzki, czoło, owłosiona skóra głowy) i dodatkowo na dalszych częściach kończyn oraz tułowiu. W niektórych przypadkach może być zajęta skóra zgięć stawowych (łokciowych, podkolanowych, nadgarstków). [1]

Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry?

W przypadku wystąpienia na skórze dziecka zmian skórnych przebiegających z intensywnym świądem wskazana jest wizyta u dermatologa. Rozpoznanie AZS jest ustalane na podstawie obrazu klinicznego i wywiadu lekarskiego.

W diagnostyce AZS stosuje się tak zwane kryteria diagnostyczne (rozpoznawcze), nazywane kryteriami Hanifina i Rajki. W celu potwierdzenia tła alergicznego choroby u dzieci powyżej 4. roku życia przeprowadza się tak zwane skórne testy punktowe. Badania wykonuje się na skórze przedramienia z podejrzanymi alergenami pokarmowymi, pyłkami i roztoczami kurzu domowego, pleśniami, sierścią zwierząt.

W przypadku braku możliwości wykonania testów można wykonać badanie z krwi i oznaczyć miano przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom lub zmierzyć ich pulę.

Sposoby leczenia AZS u dzieci i niemowląt

Leczenie AZS zależy od wielu czynników: wieku pacjenta, rozległości i nasilenia zmian skórnych. Co jest ważne?

W przypadku ognisk zapalnych konieczne jest stosowanie preparatów przeciwzapalnych (preparaty steroidowe, inhibitory kalcyneuryny). Z uwagi na nasilony świąd oraz alergiczne podłoże choroby zaleca się stosowanie leków przeciwhistaminowych, szczególnie w stanach zaostrzenia choroby. Gdy pojawi się nadkażenie bakteryjne zmian, konieczne może okazać się wdrożenie antybiotyków.

W cięższych przypadkach znaczenie lecznicze ma fototerapia (naświetlania promieniami ultrafioletowymi). U dzieci z rozpoznaną alergią rozważa się tak zwaną immunoterapię swoistą, powszechnie nazywaną odczulaniem.

Oprócz leczenia, niezwykle ważna jest pielęgnacja skóry atopowej. Co jest ważne? Odpowiednio dobrane kosmetyki, które ułatwią leczenie, łagodzą objawy i przyniosą ulgę. Skórę - bezwzględnie! - należy nawilżać i natłuszczać emolientami, a także chronić przed czynnikami drażniącymi. Emolientoterapia to podstawowa metoda leczenia AZS, stosowaną niezależnie od stopnia nasilenia objawów czy pory roku.

W sytuacji, gdy ustalono czynniki alergizujące, należy ich unikać.

Jak pomóc dziecku latem? Domowe sposoby na łagodzenie zmian

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą bardzo dokuczliwą. Latem, gdy rośnie wilgotność powietrza, świeci słońce, a i można nosić przewiewne, lekkie ubrania, które nie drażnią skóry, jej stan zwykle się poprawia. Szczególnie korzystny wpływ na jej kondycję ma pobyt nad morzem i kąpiele w słonej wodzie.

Niestety latem dokuczają także wysokie temperatury, a skóra się poci, co może stać się przyczyną silnego dyskomfortu, rozdrażnienia i gorszego samopoczucia. Ponieważ ta uciążliwa, przewlekła choroba utrudnia codzienne życie całej rodziny, ważne jest, by wiedzieć, jak dbać o skórę atopika latem.

Najważniejsze są emolienty

Podstawą leczenia AZS jest niezmiennie szczególna pielęgnacja skóry. Jej zadaniem jest odtworzenie uszkodzonego płaszcza lipidowego, odbudowa funkcji bariery naskórkowej, zmniejszenie suchości skóry, ograniczenie świądu i zatrzymanie wody w skórze.

Kluczowe jest jej codzienne nawilżanie za pomocą emolientów, produktów przeznaczonych do pielęgnacji skóry atopowej. To pozwala na złagodzenie dolegliwości, zapobieganie zaostrzeniom i pozwala zredukować dawki leków przeciwzapalnych.

Preparaty nawilżające stosuje się kilka razy dziennie, na całą powierzchnię wilgotnej skóry dziecka. Skóra chorego dziecka nawet w okresie bezobjawowym powinna być nawilżana 3-4 razy w ciągu dnia.

Należy wybierać produkty hipoalergiczne, zawierające substancje lipidowe oraz związki wiążące wodę, które mogą głęboko wnikać w skórę.

- Emolienty nie powinny zawierać substancji zapachowych oraz konserwujących czy białek roślinnych. Dobry emolient w swoim składzie zawiera substancje okluzyjne (np. wazelinę), wiążące wodę (mocznik, sorbitol, glicerol) oraz odbudowujące barierę naskórkową (ceramidy, cholesterol). Dodatkowo, nowe emolienty tzw. emolienty plus, są wzbogacone o substancje pochodzenia roślinnego i mają dodatkowe przeciwzapalne i przeciwświądowe właściwości. [1]

Pamiętaj o codziennej kąpieli

Ważnym elementem prawidłowej pielęgnacji jest codzienna kąpiel, która działa oczyszczająco, ale i zmiękczająco oraz przeciwzapalnie. Powinna nie dłużej niż 10 minut, a woda powinna mieć temperaturę 36-37˚C.

Nie wolno używać mydła, które usuwa nie tylko zanieczyszczenia, ale i naturalną powłokę lipidową chroniącą przed nadmiernym wysuszeniem. To może dodatkowo zaostrzyć przebieg choroby. 

Czym więc najlepiej myć ciało i głowę dziecka przy atopowym zapaleniu skóry? Zaleca się stosowanie łagodnych substancji myjących (np. emulsji do kąpieli). Podczas upalnych dni doskonale sprawdza się prysznic w ciągu dnia.

Jak pielęgnować skórę dziecka z atopowym zapalenie skóry? Po kąpieli zaleca się delikatne osuszenie skóry (bez pocierania) oraz nałożenie preparatów nawilżająco-natłuszczających na całą powierzchnię ciała oraz miejscowych leków przeciwzapalnych w obrębie zmian, jeśli to konieczne (zawsze trzeba pamiętać o stosowaniu aktywnych preparatów leczniczych w razie potrzeby. )

Stosowanie kremów, lotionów, oliwek, maści, które są przeznaczone do skóry atopowej jest bardzo ważne. Kosmetyki nie tylko pielęgnują skórę, ale i łagodzą dolegliwości świądowe.

Warto również pamiętać o odpowiednim wyborze pieluszek jednorazowych, nieprzegrzewaniu dziecka oraz zakładaniu wyłącznie ubrań wykonanych z naturalnych, bawełnianych tkanin.

Ważne jest także unikanie czynników mogących spowodować nasilenie chorób, zarówno mechanicznych (syntetycznych włókien, wełny), fizycznych (wysoka temperatura otoczenia, mała wilgotność), jak i chemicznych (mydła, detergenty).

Celem wszelkich zabiegów jest zapobieganie zaostrzeniom oraz ustąpienie bądź złagodzenie objawów choroby.

Uważaj na letnie aktywności

Latem trzeba pamiętać, by dziecko z AZS po kąpieli w morzu, rzece czy basenie wzięło prysznic. Wilgotną, czystą skórę trzeba natłuścić. Zachowajcie ostrożność z kąpielami w basenie z chlorowana wodą, która często nasila dolegliwości. Lepsza jest woda ozonowana.

Co jeszcze jest ważne? Zadbaj o to, by w mieszkaniu wilgotność powietrza wynosiła co najmniej 60 procent. Podczas upałów możesz w pokoju na przykład postawić miskę z wodą albo rozpylać w powietrzu wodny aerozol. To szczególnie ważne w nocy, przy dużych upałach, kiedy powietrze jest bardzo suche (to szczególnie uciążliwe dla osób, które cierpią na alergie wziewne).

Choć słońce ma pozytywny wpływ na skórę atopika, na spacerach czy podczas pobytu na plaży stosuj hipoalergiczne kremy z mineralnymi filtrami ochronnymi. Z promieniami słonecznymi nie należy z nim przesadzać, ponieważ może ono ją wysuszyć, efektem czego będzie nawrót lub nasilenie choroby.

Jeśli to możliwe, nie narażaj dziecka na kontakt z promieniami słonecznymi między godziną 11 a 15. Zadbaj o to, by w upalnie dni dziecko przebywało w cieniu, a i unikało nadmiernego wysiłku fizycznego i zmęczenia. Przemęczenie może aktywizować wystąpienie stanów zapalnych, a pot może silnie podrażnić skórę.

Ważna jest odpowiednia dieta

Dla dziecka zmagającego się z atopowym zapaleniem skóry duże znaczenie ma unikanie alergenów i przestrzeganie zasad diety eliminacyjnej (jeśli istnieje taka potrzeba).

Nie ma uniwersalnej diety zalecanej chorym na AZS, stąd tak ważne jest obserwowanie dziecka i ustalenie, który produkt wywołuje dermatozę. Jeżeli na powstawanie bądź zaostrzenie zmian skórnych wpływa alergia pokarmowa po spożyciu danego produktu, zaleca się zastosowanie diety eliminacyjnej, polegającej na wykluczeniu określonych produktów z jadłospisu. Może to złagodzić objawy choroby oraz działać zapobiegawczo.

Do najczęstszych potencjalnych alergenów pokarmowych związanych z AZS należą: mleko krowie i jego produkty, białko jaja kurzego, pszenica, ryby, owoce morza, soja, orzechy ziemne, czekolada, owoce cytrusowe. Reakcje alergiczne mogą także wywoływać konserwanty, sztuczne barwniki i ulepszacze.

Podczas wakacji lepiej też nie eksperymentować z jedzeniem, którego się nie spożywa na co dzień. Bardzo ważne jest, zwłaszcza w czasie upałów, optymalne nawilżanie organizmu i skóry od wewnątrz. W tym celu dziecko powinno pić wodę (najlepiej, by miało do niej stały, swobodny dostęp. W tym celu dobrze jest przygotować ją w wygodnej butelce, kubku czy bidonie).