Wkładka domaciczna (wewnątrzmaciczna), zwana też spiralą nie była przez wiele lat - z powodu wywoływanych przez nią powikłań zapalnych - przez ginekologów uznawana za bezpieczny środek antykoncepcyjny. Dopiero w latach 60. - gdy opracowano optymalny model wkładki ze sztucznego tworzywa (tzw. pętla Lippesa), wygodny do sterylizacji i łatwy do założenia - lekarze uznali ją za skuteczny i bezpieczny środek antykoncepcyjny.
I, choć od 20 lat nie ma już kształtu spiralnego, a obecnie najczęściej przypomina literę T lub cyfrę 7, wkładka domaciczna nadal często jest określana mianem spirali.
Po okresie zachwytu nią, obecnie wkładka cieszy się popularnością w uboższych państwach; szacunkowe dane mówią, że w Polsce stosuje ją blisko 10% kobiet spośród tych stosujących antykoncepcję.
Aktualnie w krajach europejskich stosuje się 2 rodzaje spiral: tradycyjną miedzianą wkładkę domaciczną i nowocześniejszą hormonalną wkładkę domaciczną. Wkładka hormonalna łączy działanie spirali i pigułki, czyli antykoncepcji mechanicznej z antykoncepcją hormonalną, bowiem jest wyposażona w zbiorniczek, z którego powoli uwalniają się hormony. Dzięki temu, że nie zażywa się ich doustnie, jest mniej efektów ubocznych ich działania.
Wkładka musi być dobrana i założona przez ginekologa, a potem - co najmniej raz w roku - ginekolog powinien skontrolować jej położenie. Nie jest zbyt tania, ale najnowsze ich rodzaje są skuteczne nawet do 5-6 lat.
Mechanizm działania wkładki domacicznej polega na zmianie środowiska w jamie macicy, poprzez wywołanie jałowego (bezbakteryjnego) odczynu zapalnego śluzówki. Jony miedzi unieruchamiają plemniki, a hormony dodatkowo czynią śluz szyjki macicy nieprzenikliwym dla plemników.
Stosowaniu spirali mogą towarzyszyć następujące objawy niepożądane: wydłużenie menstruacji, zwiększenie bólu towarzyszącego miesiączce, może także zaostrzyć istniejący stan zapalny. A w czasie samego zakładania może dojść do uszkodzenia macicy.
Polscy ginekolodzy na ogół polecają ten rodzaj antykoncepcji kobietom, które już rodziły.
Wkładka wewnątrzmaciczna nie jest wskazana dla kobiet:
uskarżających się na długie miesiączki z intensywnym krwawieniem
ze zmianami w macicy (np. mięśniaki)
obciążonych wadami wrodzonymi macicy
z przewlekłymi lub ostrymi stanami zapalnymi w obrębie narządów rodnych
ze schorzeniami, przebiegającymi z obniżeniem naturalnej odporności organizmu (jak cukrzyca, AIDS)
wkładka z hormonami nie nadaje się dla kobiet, które nie tolerują progestagenu (uczulenie to objawia się długotrwałymi plamieniami lub krwawieniami po założeniu wkładki)