Umiejętności społeczne można doskonalić – kilka słów o treningach psychologicznych

Jako dorośli ludzie posiadamy różne umiejętności społeczne. Potrafimy słuchać, rozmawiać, odmawiać, negocjować, wyciszyć się po silniejszym stresie, twórczo rozwiązywać problemy. Każdy z nas czyni to w określony dla siebie sposób, nie zawsze z takim efektem, jakiego oczekuje. Nieporozumienia, ze współpracownikami lub szefem, brak odwagi w wyrażaniu własnych potrzeb i uczuć, kłopoty z pozbyciem się napięcia po całym dniu czy stresującym tygodniu pracy, to tylko niektóre z trudności, jakie mogą nam zasugerować, że warto skorzystać z treningu terapeutycznego. Wybór treningu zależy od umiejętności, jakie chcemy nabyć. Poniżej przedstawiam więc, krótki przewodnik po treningach psychologicznych.

Trening interpersonalny

Punktem wyjścia treningu interpersonalnego jest założenie, że kształtowanie pozytywnych stosunków z innymi jest możliwe dzięki rozwiniętej samoświadomości, zaś nieadekwatne postrzeganie siebie i niejasna autoprezentacja, mogą prowadzić do reakcji całkowicie niezrozumiałych dla otoczenia. Podłożem do pracy w trakcie takiego treningu są relacje między jego uczestnikami. Bazując na nich, na podstawie ćwiczeń i informacji zwrotnych można się nauczyć:

·    wyraźniejszego dostrzegania i głębszego zrozumienia własnych i cudzych motywów postępowania,
·    lepszego kontrolowania emocji,
·    otwartego wyrażania myśli, uczuć i potrzeb wobec osób różniących się płcią, wiekiem, zawodem, pozycją społeczną i doświadczeniem życiowym,
·    umiejętnego dostosowywania własnych zachowań do intencji tak, aby dawać przejrzyste, zrozumiałe dla innych komunikaty,
·    odraczania ocen, jakie automatycznie pojawiają się podczas pierwszego spotkania, po to, aby nie nabrać uprzedzeń do danej osoby,
·    tworzenia wygodnego dla siebie dystansu z różnymi osobami,
·    bardziej elastycznego i ekspresyjnego zachowywania się,
·    radzenia sobie w sytuacjach konfliktów, konfrontacji.

Nadrzędnym celem treningu interpersonalnego jest rozwój umiejętności budowania satysfakcjonujących relacji z ludźmi, a w rezultacie większa gotowość do traktowania ich z sympatią, tolerancją i chęcią współpracy. Wszystko to dzieje się w atmosferze opartej na akceptacji i zaufaniu, dzięki czemu uczestnikom zajęć łatwiej jest przełamywać opory wobec innych i doświadczać nowych jakości w relacji z nimi.

Trening komunikacyjny

Codziennie z kimś rozmawiamy, więc może się wydawać, że komunikowanie się to nic trudnego. Tymczasem, jest to sztuka trudna do perfekcyjnego opanowania. Propozycją specjalistów dla osób, które czują, że ich skuteczność w przekazywaniu informacji, poleceń lub myśli, nie jest satysfakcjonująca, jest trening komunikacyjny.

Styl komunikacji każdego z nas, składa się z kilku czynników, nad którymi w trakcie treningu komunikacji można popracować. Pierwsze miejsce na tej liście stanowi utrzymanie prawidłowego kontaktu wzrokowego. Następnie, ważne jest opanowanie takiej mowy ciała, która dzięki dostosowaniu do wypowiadanych słów, będzie sprzyjała porozumiewaniu się. W trakcie treningu można przyjrzeć się zakłóceniom, jakie występują w procesie jednostronnej i dwustronnej komunikacji oraz zobaczyć, które z utrwalonych nawyków komunikacyjnych są dla nas szkodliwe. Ważnym jego elementem jest dostrzeżenie własnych kłopotów w argumentowaniu racjonalnym lub emocjonalnym i nauczenie się przyjmowania dystansu w rozmowie, tak, aby móc na nią spojrzeć z perspektywy niezależnego obserwatora lub drugiej strony dialogu. Na szkoleniu można też poznać tajniki aktywnego słuchania, takie, jak zadawanie pytań otwartych, parafraza, które pozwalają dokonać zamiany postawy oceniającej na udzielanie rozmówcy wsparcia. Trening uczy również tego, jak mówić o własnych opiniach i uczuciach bez ośmieszania, pouczania i straszenia innych, jak przemawiać do niewielkiej widowni i dużego audytorium.

Komunikacja międzyludzka jest złożonym, a jednocześnie bardzo powszechnym procesem, ponieważ mamy z nią do czynienia każdego dnia. Poznanie jej zasad sprzyja w byciu efektywnym nadawcą i odbiorcą myśli i informacji, a trening komunikacyjny, może w tym, bez wątpienia, pomóc.

Trening asertywności

Z asertywnością kojarzy nam się przeważnie umiejętność odmawiania. Jej znaczenie jest jednak znacznie szersze. Oznacza ona przyjazną stanowczość, pozbawioną znamion agresji i uległości, stosowaną do:

·    wyrażania własnych uczuć, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych w formie akceptowanej przez innych,
·    otwartego wyrażania opinii, bez znamion oceny,
·    obrony swoich praw,
·    odmawiania w sposób pozwalający zachować przyjaźń,
·    spokojnego przyjmowania opinii i uczuć innych ludzi
·    skutecznego realizowania własnych celów.

Zachowanie asertywne to komunikat, że ja jestem ważny i inni ludzie są równie ważni, jak ja. Przebija przez nie spokój, ciepło i zdecydowanie, które daje poczucie autentyzmu. Osobę asertywną można poznać po wyprostowanej sylwetce, pewności siebie, kontakcie wzrokowym, który nie peszy rozmówcy. Szczególnie charakterystyczne będzie dla niej to, że szczerze i otwarcie potrafi wyrażać swoje myśli, w sytuacjach trudnych społecznie.

Niewiele osób posiada jednak taką umiejętność. Częściej spotykamy ludzi, którzy w sposób agresywny i nie znoszący sprzeciwu wyrażają swoje poglądy. Takie osoby zrażają do siebie, gdyż rozmówca odbiera je jako demonstrujące swoją wyższość i jednocześnie dewaluujące partnera rozmowy.

Wrogiem asertywności jest również uległość. Daje ona innym do zrozumienia, że są ważniejsi, że boimy się ich agresji, odrzucenia, upokorzenia. Reakcją na ten lęk jest rezygnacja z wyrażania własnego zdania dla zadowolenia drugiej strony.

W obu tych przypadkach trening asertywności przynosi korzyści, nie tylko w tworzeniu pełnych i satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi, ale i w rozwoju własnej osobowości i postrzeganiu samego siebie.

Trening relaksacyjny

Podstawowym zadaniem treningu relaksacyjnego jest nauka różnych technik obniżania napięcia i kontroli stresu. Trening rozpoczyna się autodiagnozą, czyli określeniem typu osobowości i poziomu stresu, jaki dotyka daną osobę. Następnie omawia się źródła i skutki dużego i długo utrzymującego się napięcia. Potem już każdy może wypróbować na własnej skórze, jak działają na niego różne techniki relaksacyjne i wybrać te, która najbardziej mu odpowiadają.

Jedni zdecydują się na dietę antystresową, inni na trening autogenny Schultza lub neuromięśniowy Jacobsona. Osobą sceptycznym i bardzo racjonalnym przydadzą się techniki poznawcze i ruchowe. Każdy będzie mógł również dobrać odpowiednią dla siebie muzykę relaksacyjną, poznać elementy jogi, techniki masażu, wizualizacji oraz nauczyć się medytowania. Lepsze zarządzanie własnym czasem, to sposób na obniżenie stresu, z którym również można się zapoznać się na treningu.

Techniki relaksacyjne mają za zadanie usuwać główne objawy stresu i nie dopuszczać do niebezpiecznej dla zdrowia kumulacji napięcia. Dzięki temu pomagają zwiększyć odporność na choroby i cieszyć się lepszym samopoczuciem i zadowoleniem z siebie.

Trening twórczego myślenia

Umysł ludzki ma skłonność do stosowania stereotypów poznawczych, uproszczonych sądów i zdeformowanych opinii. Trudno jest wybić go z utartych torów myślenia. W rzeczywistości, w której wszystko szybko się zmienia, taka specyfika umysłu działa na naszą niekorzyść, spowalnia nas i ogranicza. Udając się na trening twórczego myślenia, możemy skłonić nasz mózg do bardziej elastycznej pracy i nauczyć się:

·    generowania oryginalnych pomysłów,
·    wykorzystywania wyobraźni i fantazji w pracy umysłowej,
·    wykorzystywania myślenia intuicyjnego i rozwijania myślenia logicznego,
·    heurystyk myślenia, czyli takich sposobów rozwiązywania problemów, które ten      proces skracają i czynią bardziej efektywnym,
·    pokonywania barier blokujących kreatywność,
·    stosowania technik twórczego myślenia w różnych sytuacjach, na przykład w podejmowaniu decyzji.

Trening twórczego myślenia wspomaga rozwój funkcji poznawczych, takich jak: spostrzeganie wzrokowe, koncentracja uwagi, płynność językowa, abstrahowanie. Ma on za zadanie wydobyć z uczestników ich potencjał twórczy, rozwinąć płynność i giętkość myślenia. Efektem końcowym tych działań jest polepszenie współpracy w zespole oraz zwiększenie szans na skuteczność w osiąganiu celów. Zajęcia powinny więc, przynieść efekty zarówno w pracy, biznesie, jak i codziennym życiu.

Joanna Rudzka, psycholog