Profilaktyka raka piersi i jajnika – rozmowa z ginekologiem

Badania przesiewowe w kierunku raka piersi: kiedy zacząć, jak często wykonywać?

Rak piersi jest najczęściej spotykanym nowotworem u kobiet. Co roku w Polsce stwierdza się około 18 tysięcy przypadków choroby. Jest to bardzo duża liczba zarówno bezwzględna, jak i procentowy udział w chorobach nowotworowych.

Co gorsza rak piersi to choroba, która dotyka także młode kobiety, więc tutaj wiek rozpoczęcia profilaktyki jest dosyć wczesny. Kobiety od 35 roku życia powinny wykonywać badania USG, nieco później mammografię piersi. Natomiast samobadanie piersi powinno rozpocząć się dużo wcześniej.

Pomimo tego, że ryzyko raka piersi w wieku lat 20 czy 25 lat jest bardzo, bardzo małe, to jest dobry wiek, by wypracować dobre nawyki i przeprowadzać samobadanie piersi raz w miesiącu. Badanie piersi wykonuje się po to, by znać swój organizm. Wówczas można wykryć i zweryfikować nawet drobne zmiany.

Czy matki powinny uczyć swoje nastoletnie córki, jak badać piersi czy lepiej poprosić o to ginekologa na pierwszej wizycie?

Pierwsza wizyta u ginekologa jest dosyć stresującym momentem. Myślę, że nie jest to najlepszy moment na badanie piersi, bo faktycznie wystąpienie raka piersi u tak młodej dziewczyny jest prawie zerowe.

Jeśli pacjentka sama nie obserwowała żadnych zmian, naukę samobadania piersi lepiej przełożyć na kolejne wizyty u ginekologa, ale może to być również lekarz rodzinny. Pierwsze badanie piersi może mieć miejsce w jego gabinecie.

Czy mogę obniżyć ryzyko raka piersi?

Wprawdzie nie jesteśmy w stanie obniżyć ryzyka zachorowania na raka piersi, ale możemy  znacząco poprawić efekty leczenia. W tym wypadku profilaktyka naprawdę ratuje życie.

Wczesne wykrycie choroby pozwala na całkowite wyleczenie. Bardzo ważne jest, aby nie bać się chorób nowotworowych. Obecnie ich duża część, jeśli nie większość, to choroby przewlekłe. Jeśli są odpowiednio wcześnie leczone, można mieć szanse na długie i zdrowe, fajne życie.

Co jest lepsze: USG czy mammografia?

Nie ma złotej recepty. Zarówno ultrasonografia, czyli USG, jak i mammografia, czyli badanie z użyciem promieniowania rentgenowskiego są nastawione na wykrywanie poszczególnych cech choroby nowotworowej w zależności od budowy piersi oraz tego, czy pierś jest duża czy nieco mniejsza oraz jaka jest zawartość tkanki gruczołowej (tkanki tłuszczowej).

Każda z tych metod pozwala na wykrycie niepokojących zmian albo na uspokojenie i stwierdzenie, że wszystko jest dobrze i można wrócić do normalnego życia. Najczęściej USG jest zalecane młodszym kobietom do 35 roku życia kobiet oraz kobiet w ciąży po 35 roku życia. Jest to badanie bezpieczne dla matki i płodu, a jednocześnie bardzo efektywne w rozpoznawaniu zmian nowotworowych.

Można powiedzieć, że rodzaj badania zależy to od wieku. USG wykonuje się nieco wcześniej, a mammografię nieco później.

Czy środki antykoncepcyjne mogą wpływać na ryzyko zachorowania na raka piersi?

Doustne środki antykoncepcyjnesą obecnie bardzo szeroko stosowane nie tylko ze wskazań ściśle antykoncepcyjnych. Wykorzystuje się je również w leczeniu innych chorób, takich jak endometrioza czy zespół policystycznych jajników. Niegdyś były wykorzystywane w leczeniu problemów skórnych czy bolesnego miesiączkowania. Tak więc grupa kobiet, które używa tych leków jest bardzo duża.

Jeśli chodzi o ryzyko zachorowania na raka piersi, to jest ono zwiększone w niewielkim stopniu, o około 2 do 3 %. Pamiętajmy natomiast, że stosowanie tych środków przez minimum 5 lat o 50 % zmniejsza ryzyko raka jajnika oraz raka endometrium.

Hormonalne środki antykoncepcyjne, takie jak wkładka domaciczna, implant i plaster, które także zawierają hormony, działają w nieco inny sposób niż środki doustne. Nie przechodzą przez wątrobę, nie są przez nią metabolizowane. Działają bardziej lokalnie. Oznacza to, że ich stosowanie w mniejszym stopniu wiąże się z ryzykiem rozwoju raka piersi. Mają dobry wpływ na endometrium.

Czy powinnam zostać przebadana pod kątem mutacji BRCA?

Obecnie wiemy, że część chorób nowotworowych jest dziedziczna i zależy od poszczególnych genów. Mutacja w genach BRCA 1 i BRCA 2 jest jedną z najczęściej rozpoznawanych mutacji w raku jajnika i w raku piersi. Jeśli chodzi o raka piersi, występuje u 1 do 2 procent kobiet z rakiem piersi. To nie jest dużo, ale są to kobiety, których córki są o wiele bardziej narażone na wystąpienie tego nowotworu. W przypadku raka jajnika około 10 kobiet z rakiem jajnika ma mutacje w genie.

Jeżeli więc stwierdzono chorobę nowotworową, badanie należy zrobić po to, by chronić rodziny i najbliższych pod kątem raka piersi, a także odpowiednio przebadać się i wykonać odpowiednią profilaktykę w kierunku raka jajnika, który występuje rzadziej, ale odpowiada za porównywalną liczbę zgonów co rak piersi. Jest więc o wiele cięższą i bardziej dynamicznie przebiegającą chorobą.

Natomiast każda kobieta, którą spotkamy w sklepie czy na ulicy nie musi wykonywać tego badania. Nie wykonuje się go rutynowo, tak jak na przykład cytologię, ale w przypadku zachorowania już tak.

Bardzo cieszy to, że obecnie w Polsce, w dobrych ośrodkach onkologicznych, te badania są rutynowo wykonywane zarówno pod kątem mutacji u człowieka (badanie z krwi obwodowej), jak i mutacji w guzie. Zdarza się bowiem tak, że kobieta jest zdrowa, a do mutacji doszło w komórkach guza.

I tutaj taki mój apel, żeby z chorobami onkologicznym zgłaszać się właśnie do dużych ośrodków onkologicznych. Wtedy będziemy mieli szansę na najlepszą diagnostykę i leczenie na europejskim poziomie.

Kiedy i jak często należy wykonywać badanie cytologiczne?

To jest trudne pytanie, ponieważ różne są zalecenia ginekologicznych towarzystw naukowych i Narodowego Funduszu Zdrowia. Zalecenia naukowe, oparte na wynikach dużych badań, mówią o tym, że cytologię powinno się wykonać przynajmniej rok po rozpoczęciu współżycia płciowego, a następnie najlepiej co rok.

Choroby szyjki macicy nie rozwijają się bardzo szybko. Rak szyjki macicy rozwija się miesiącami i latami, ale regularnie i często wykonywana cytologia pozwala na leczenie stanów przednowotworowych, zanim dojdzie do rozwoju raka.

Możliwe staje się także wykrycie go na wczesnym etapie, kiedy leczenie jest nie tylko niemalże 95-procentowo skuteczne, ale też mało okaleczające. Pozwala na zachowanie macicy i jajników, a co a tym idzie również płodności u młodych kobiet, co jest na pewno bardzo istotne w kontekście przewlekłego leczenia chorób nowotworowych.