Czy warto mieć psa, gdy w rodzinie pojawia się dziecko? Najnowsze badania sugerują, że tak. Naukowcy z Uniwersytetu w Edynburgu wykazali, że w przypadku dzieci z genetyczną skłonnością do atopowego zapalenia skóry (AZS), wczesny kontakt z psem może zmniejszyć ryzyko rozwoju tej choroby. Rośnie też liczba dowodów na to, że zbyt sterylne warunki życia mogą paradoksalnie zwiększać ryzyko alergii i chorób zapalnych u dzieci.
Geny to nie wszystko – liczy się też środowisko
Badanie opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Allergy (2025) objęło niemal 300 tysięcy osób. Naukowcy przeanalizowali ich dane i sprawdzili, jak 24 geny związane z egzemą reagują na 18 czynników środowiskowych z okresu ciąży i pierwszego roku życia dziecka. Najsilniejszy związek ochronny wykryto w przypadku kontaktu z psem - u dzieci z konkretną zmianą genetyczną związaną z większym ryzykiem AZS, obecność psa w domu niwelowała to ryzyko.
Wyjątkowo ciekawy okazał się gen związany z receptorem interleukiny-7 (IL-7R), który odpowiada za działanie układu odpornościowego. Obecność psa zmieniała sposób jego działania – zamiast nasilać reakcje zapalne, kontakt z psem działał przeciwzapalnie.
To przełom, ponieważ po raz pierwszy udało się pokazać, jak czynniki środowiskowe mogą „wyłączać” ryzykowne geny. Oznacza to, że mamy realny wpływ na zdrowie naszych dzieci – mówi prof. Sara Brown, genetyczka z Uniwersytetu w Edynburgu.
Kontakt z bakteriami – potrzebny do budowania odporności
Badanie wykazało również, że podobny (choć słabszy) efekt ochronny może mieć obecność starszego rodzeństwa, prawdopodobnie dzięki częstszemu kontaktowi z naturalną florą bakteryjną. To kolejny argument wspierający tzw. hipotezę higieniczną, według której nadmierna sterylność w dzieciństwie może prowadzić do większej podatności na alergie, astmę i choroby autoimmunologiczne.
Z badań wynika, że inne czynniki mogące działać ochronnie to:
- kontakt z innymi dziećmi (np. w żłobku czy przedszkolu),
- przebywanie na świeżym powietrzu i zabawy w naturze,
- umiarkowany kontakt z mikroorganizmami w otoczeniu (np. gleba, trawa, zwierzęta),
- ograniczenie stosowania silnych środków czyszczących i dezynfekujących.
I chociaż czasem jako rodzice chcemy mieć wszystko pod kontrolą – czystość, bezpieczeństwo, higienę – to właśnie te "nieidealne", trochę brudne zabawy, tarzanie się w trawie i kontakt ze zwierzakami mogą budować odporność naszych dzieci bardziej niż cały arsenał środków czystości.
Uwaga na nadmiar chemii w domu
Coraz więcej pediatrów i dermatologów ostrzega przed nadmiernym używaniem detergentów, wybielaczy czy odświeżaczy powietrza. Składniki chemii gospodarczej mogą wpływać na mikrobiom skóry i błon śluzowych, a tym samym zaburzać równowagę układu odpornościowego u najmłodszych.
W badaniu opublikowanym w Journal of Allergy and Clinical Immunology (2018) wykazano, że niemowlęta narażone na wysokie stężenia chemikaliów z detergentów miały wyższe ryzyko rozwoju astmy i AZS do 3. roku życia.
„Nie chodzi o to, żeby żyć w brudzie – ale o to, by unikać obsesyjnego czyszczenia wszystkiego, co 'może być niehigieniczne'. Kontakt z mikroorganizmami jest naturalnym i potrzebnym elementem rozwoju układu odpornościowego” – wyjaśnia dr Marie Standl z Helmholtz Munich, współautorka badania.
Co mogą zrobić rodzice?
- Jeśli w rodzinie nie ma przeciwwskazań zdrowotnych, rozważcie psa jako członka rodziny – szczególnie w pierwszych latach życia dziecka.
- Pozwól dziecku bawić się w piasku, turlać po trawie, brudzić się – to inwestycja w jego odporność.
- Ogranicz stosowanie silnych środków czyszczących i wybieraj te o naturalnym składzie.
- Zadbaj o kontakt z innymi dziećmi i urozmaicone środowisko.
- Unikaj nadmiernej antybiotykoterapii, jeśli nie jest konieczna – wczesne stosowanie antybiotyków było jednym z czynników ryzyka w badaniu.
I pamiętaj – nie chodzi o to, by nagle zmienić styl życia o 180 stopni. Ale może warto, przy kolejnym zakupie, sięgnąć po łagodniejszy środek do czyszczenia albo... pozwolić dziecku ukończyć budowanie zamku z błota, zanim rzucisz się z mokrą chusteczką.
Źródła naukowe:
- Standl M. et al. (2025). Gene–Environment Interaction Affects Risk of Atopic Eczema. Allergy. doi:10.1111/all.16605
- Tun HM et al. (2018). Cleaning Products and Development of Childhood Asthma. JACI.
- Fall T. et al. (2015). Early exposure to dogs and risk of asthma. JAMA Pediatrics.
- Havstad S. et al. (2011). Dog exposure at birth reduces risk of eczema. Journal of Allergy and Clinical Immunology.