Brodawki u dzieci - jak rozpoznać i wyleczyć?

Brodawki u dzieci, nazywane także kurzajkami, to szarawe, szorstkie zmiany skórne przyjmujące postać narośli. Choć mogą pojawiać się w każdym wieku, szczególnie często występują u najmłodszych, także młodzieży, osób starszych i z obniżoną odpornością.

- Brodawki wirusowe są częstymi, łagodnymi nowotworami skóry powodowanymi przez wirus brodawczaka ludzkiego (Human Papillomavirus, HPV). Są wszechobecne w populacji ogólnej, ale częściej występują u dzieci. Infekcje HPV dotyczą nawet jednej trzeciej dzieci w wieku szkolnym. [1]

Brodawki u dzieci to charakterystyczne zmiany i dość powszechny problem. Wzrost zachorowalności przypada najczęściej między 10. a 18. rokiem życia, chociaż spotyka się także u dzieci młodszych, w wieku przedszkolnym.

Ma to związek z tym, że młody organizm wciąż kształtuje swój układ immunologiczny. Warto pamiętać, że dla odporności wyzwaniem jest okres jesienno–zimowy, ale także stres, nieodpowiednia dieta i niehigieniczny tryb życia (głównie brak aktywności fizycznej oraz niedostateczna ilość regenerującego snu). Specjaliści podkreślają, że skłonność do kurzajek jest tym wyższa, im słabszy jest układ odpornościowy organizmu.

Jakie są przyczyny pojawienia się na skórze brodawki wirusowej? Kurzajki są wywołane wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (z ang. Human Papilloma Virus). Wirus HPV jest szeroko rozpowszechniony w środowisku. Zidentyfikowano ponad 100 jego typów.

Wirus HPV należy do wirusów DNA, zawiera zazwyczaj 8 genów, które kodują różne białka wirusowe, w tym proteiny E6 i E7, odpowiedzialne za stymulację proliferacji zakażonych keratynocytów i tworzenie brodawek skórnych i innych zmian.

- HPV jest wirusem proliferacyjnym, tzn. namnaża się tylko w komórkach proliferujących, w tym komórkach naskórka i nabłonka. Zakażając te komórki, wirus wywołuje efekt cytopatyczny (histopatologicznie), łagodny przerost nabłonka (klinicznie) – określany jako brodawki. [2]

Brodawki polegają na łagodnej proliferacji naskórka w wyniku miejscowego zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego. Przeszczepiają się z jednego miejsca na drugie poprzez kontakt bezpośredni lub pośredni.

Oznacza to, że można się nim zarazić podając rękę osobie, która ma kurzajkę na dłoni lub poprzez przedmioty, z którymi kontakt miała osoba zakażona. Szybkim sposobem na złapanie kurzajki jest chodzenie bez klapek na basenie czy pożyczanie od osoby zarażonej obuwia, ręczników czy sztućców. Okres wylęgania zmian wynosi od 1 do 6 miesięcy.

Co ważne, kontakt z osobą zarażoną HPV nie zawsze kończy się rozwojem kurzajek. Ryzyko ich powstania jest zwiększone wtedy, gdy układ odpornościowy jest osłabiony. Zakażenie wirusem ułatwiają drobne urazy i skaleczenia, atopowe zapalenie skóry (AZS), maceracja skóry, także nadmierna potliwość i zaburzenia ukrwienia.

Rodzaje kurzajek

Ze względu na miejsce powstawania zmian oraz wirusa, który je wywołuje, wyróżnia się kilka typów brodawek. Najbardziej rozpowszechnione są brodawki zwykłe (verrucae vulgares), brodawki stóp (verrucae plantares) oraz brodawki płaskie (verrucae planae/juveniles). I tak:

• brodawki wirusowe zwykłe, wywoływane przez HPV-1,2,4 lub 7. Najczęściej stwierdza się je na skórze grzbietowej powierzchni rąk, na palcach, wałach paznokciowych, pod płytką paznokciową (brodawki wokół płytki są bolesne), także na twarzy.

• brodawki podeszew stóp (kurzajki na stopie dziecka są dość powszechne) wywoływane przez wirusy typu HPV–1,

• brodawki płaskie, które najczęściej pojawiające się na twarzy i rękach. To skutek zakażenia HPV–3, rzadziej HPV–10, 27 lub 28.

Jeszcze innym rodzajem brodawaek są kłykciny kończyste, które pojawiają się w okolicach narządów płciowych, czasem również na języku i błonie śluzowej gardła. Są objawem zarażenia HPV–6 lub HPV–11, rzadziej wirusami HPV–16 i 18.

Choć brodawki wirusowe mogą wystąpić w niemal każdym miejscu na skórze lub błonach śluzowych, u dzieci najczęściej pojawiają się na palcach rąk, wokół wałów paznokciowych, na podeszwach oraz w okolicy łokci i kolan.

Jak wyglądają kurzajki? U większości dzieci brodawki pojawiają się na ograniczonej przestrzeni. Pojawiają się pojedynczo lub w większych grupach, skupionych najczęściej wokół brodawki pierwotnej. Znaczne rozprzestrzenianie się zmian może sugerować wrodzony lub nabyty niedobór odporności.

Grupą brodawek najczęściej spotykaną u dzieci są brodawki zwykłe (wywołane przez HPV 2, 4, 7). Jak wyglądają? To grudki:

• nierównej, płaskiej lub nieco odstającej od skóry powierzchni. Kurzajki są twarde i mają skłonność do rogowacenia,
• o nieregularnym kształcie. Boki brodawek są wyraźnie odgraniczone od otoczenia,
• koloru od cielistego do szarego lub brunatnego,

• występujące pojedynczo lub licznie na skórze niezmienionej.

Jak się zmienia brodawka? Początkowo brodawki nie bolą i są niemal niewidocznym pęcherzykiem, a kolorem nie odróżniają się od skóry. Z tego powodu często są mylone z odciskami lub ciałem obcym.

W miarę upływu czasu, gdy patogen atakuje sąsiednie komórki, brodawka zaczyna się powiększać, osiągając nawet 3 cm średnicy. Jej barwa może zmienić się na ciemniejszą, a ucisk kurzajki zaczyna wywoływać dolegliwości bólowe i stan zapalny.

Kiedy kurzajka umiera? Jej obecność może towarzyszyć do 2, a nawet 3 lat.

Kurzajka a odcisk

- Brodawkę można pomylić z odciskiem. Tym, co odróżnia brodawkę od odcisku jest inna przyczyna powstawania oraz na ogół brak bolesności. Odciski zwykle powodują ból (chociaż kurzajki także mogą powodować duży dyskomfort przy chodzeniu), powstają w wyniku długotrwałego ucisku lub tarcia, mają postać zgrubienia skóry, bladożółty kolor, w środku znajduje się rdzeń (korzeń). [5]

Czy kurzajka boli?

Niewielkie kurzajki zwykle nie bolą. Duże i stale uciskane – tak. Do najbardziej dokuczliwych brodawek zalicza się kurzajkę na stopie, choć ból wywołują także kurzajki, które rozwijają się w okolicach wałów okołopaznokciowych.

Jak pozbyć się kurzajek? Przede wszystkim trzeba pamiętać, że ich leczenie u niemowląt i dzieci do 2. roku życia, a także kobiet w ciąży i karmiących piersią powinno być prowadzane pod okiem specjalisty.

Nie istnieje jedna skuteczna metoda usuwania kurzajek. Ma to związek z tym, że brodawki różnią się opornością na leczenie w zależności od szczepu wirusa, który odpowiada za zakażenie. Nie ma dotychczas leku o swoistym działaniu na wirusy HPV. Co więcej wyleczenie brodawek nie daje trwałej odporności, co oznacza, że kurzajki mogą nawracać. Do najczęściej stosowanych sposobów leczenia należą metody farmakologiczne.

Jakie leki pomogą na kurzajki? To głównie preparaty do stosowania zewnętrznego bazujące na moczniku, kwasie salicylowym i kwasie mlekowym są zwykle dostępne bez recepty. W aptekach można kupić na przykład Brodacid, Verrumal (dostępny na receptę), Duofilm, Wartner, krem Aldara (na receptę).

Wspomagająco w leczeniu kurzajek można stosować preparaty stymulujące układ odpornościowy, zarówno tabletki ziołowe, jak i kapsułki zawierające tran lub kwasy omega-3. Swoich zwolenników ma także homeopatia.

Dostępne są także metody chirurgiczne i zabiegi w gabinecie dermatologicznym, takie jak:

• krioterapia (zwana wymrażaniem kurzajek, to jest wymrażanie ciekłym azotem), kriochirurgia,
• łyżeczkowanie zmian (mechaniczne usunięcie brodawek narzędziem chirurgicznym),
• elektrokoagulacja (usuwanie kurzajki prądem),
• laseroterapia (odparowanie brodawek laserem CO2).

Kurzajki u dzieci, nawet niepozorne i niedokuczliwe, trzeba leczyć. Dlaczego to ważne? Choć brodawka często znika samoistnie, przed obumarciem może się rozsiać lub przenieść w inne obszary.

Czas kuracji zależy od wielkości kurzajki, ale i systematyczności nakładania preparatów. Gdy kurzajka czernieje, oznacza to, że brodawka przemienia się w strup i niedługo samoistnie odpadnie.

Jak leczyć brodawki u dzieci?

W leczeniu brodawek wirusowych u dzieci stosuje się zarówno wybrane metody zachowawczego leczenia miejscowego, jak i leczenie zabiegowe.

W leczeniu miejscowym stosuje się preparaty keratolityczne, takie jak kwas salicylowy oraz kwas mlekowy. Zmiany można smarować płynem, żelem lub maścią na kurzajki.

Uwaga! U dzieci nie należy stosować preparatów zawierających związki o działaniu cytostatycznym, na przykład fluorouracylu.

Z metod zabiegowych u dzieci najkorzystniejsza wydaje się krioterapia. Można zastosować łyżeczkowanie oraz elektrokoagulację.

Uwaga! Nie poleca się natomiast chirurgicznego usuwania brodawek wirusowych w tej grupie wiekowej.

Kurzajki u dzieci - domowe sposoby

Pomocne są także domowe sposoby na kurzajki. Szczególnie skuteczne jest nacieranie zmiany dwa razy dziennie żółtopomarańczowym sokiem wypływającym ze złamanej łodygi glistnika (jaskółcze ziele), który zawiera naturalny cytostatyk. Roślinę można znaleźć na łąkach, w ogrodach, obrzeżach lasów i przydrożach. Zmiana dość szybko znika lub odpada. Należy tylko uważać, by płyn nie dostał się do oka. Jaskółcze ziele to roślina silnie alergizująca (i brudząca).

Inne sposoby na kurzajki to okłady z Rivanolu, ząbka czosnku czy skórki cytryny, które są zdecydowanie mniej efektywne.

Inne metody, takie jak obwiązanie kurzajki nitką, ścieranie zmian pumeksem, pokrywanie ich lakierem do paznokci, przypalanie gwoździem, wygryzanie, rozdrapywanie, wycinanie nie są zalecane. Są nie tylko nieskuteczne, ale i niebezpieczne. Grożą zakażeniem rany, a i zwiększają ryzyko rozprzestrzenienia się kurzajek na inne obszary ciała.

Leczenie brodawek metodami farmakologicznym i domowymi sposobami, w przeciwieństwie do metod zabiegowych, to zwykle długotrwały proces. Jego celem i skutkiem jest ustąpienie zmiany, która na ogół znika bez śladu.

Leczenie kurzajek – kiedy do lekarza?

Brodawki u dziecka warto pokazać lekarzowi, by ten ocenił, czy zmiana jest na pewno kurzajką. Najbardziej kompetentny w zakresie zmian skórnych jest dermatolog. Specjalista, oprócz zebrania wywiadu, obejrzenia zmiany oraz jej okolicy, może wykonać badanie dermatoskopowe. Grudka jest podobna do liszaja płaskiego, mięczaka zakaźnego czy brodawki łojotokowej. Obraz brodawki pod mikroskopem przedstawia liczne naczynka krwionośne, dzięki którym może się ona rozrastać.

Z brodawką należy udać się do specjalisty, gdy kurzajka pojawiła się na twarzy, zmiana pomimo stosowanego leczenia z użyciem preparatów bez recepty, kurzajka nie znika lub jest duża i bolesna lub uszkodzona, krwawiąca, o zaczerwienionych krawędziach.

Pojawieniu się kurzajek i przenoszeniu wirusa brodawczaka ludzkiego (zarówno jeśli chodzi o samozakażenia, jak i zakażanie innych osób) można zapobiegać. Co jest ważne? Przede wszystkim:

• noszenie klapek podczas korzystania z basenu czy wspólnej szatni oraz obuwia np. w salach zabaw,
• niepożyczanie od innych ręcznika, butów i skarpetek,
• niedotykanie brodawek, nierozdrapywanie ich.
• mycie rąk po przypadkowym dotknięciu brodawki,
• zabezpieczanie plastrem ran i zadrapań,
• wspieranie odporności organizmu (odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, zdrowy sen).