Wytyczne dla rodziców dotyczące suplementacji witaminy D u dzieci

Niedobory witaminy D są powszechne na całym świecie, nie tylko w Polsce. Choć dotyczy to wszystkich grup wiekowych, problem jest szczególnie niepokojący u dzieci. Wiadomo, że utrzymanie prawidłowego stężenia witaminy D w surowicy krwi jest konieczne, by organizm mógł prawidłowo rozwijać i funkcjonować. Co robić? Z pomocą przychodzą wytyczne dla rodziców dotyczące suplementacji witaminy D u dzieci, które opracował zespół ekspertów.

Rola witaminy D

Witamina D3 należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. W przyrodzie występuje pod postacią witaminy D2 (ergokalcyferol) oraz witaminy D3 (cholekalcyferol). Jej rola w organizmie jest nie do przecenienia.

Do głównych zadań witaminy D należy:

• udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej,
• warunkowanie odpowiedniego wchłaniania wapnia,
• kontrola absorpcji wapnia ze światła przewodu pokarmowego oraz cewek nerkowych,
• wspieranie prawidłowego rozwoju układu szkieletowego,
• wzrost masy mięśni, przyspieszanie tempa ich wzrostu oraz zwiększanie wytrzymałości,
• wspieranie odporności. Witamina D zmniejsza częstość występowania infekcji, zwłaszcza dróg oddechowych, obniża także ryzyko zaostrzenia astmy i pojawienia się cukrzycy typu 1.

Dla młodego organizmu witamina D3 jest niezbędna do prawidłowego rozwoju i prawidłowej mineralizacji kości oraz zębów, jak również funkcjonowania układu immunologicznego.

Źródła witaminy D

Skąd czerpać witaminę D? Można ją pozyskiwać z produktów pochodzących z codziennej diety, syntetyzować w skórze pod wpływem działania promieni słonecznych oraz posiłkując się suplementami diety zawierającymi witaminę D.

Źródła witaminy D: dieta

Codzienna, nawet doskonale zbilansowana i urozmaicona dieta nie pozwala pokryć dziennego zapotrzebowania na witaminę D, co najwyżej uzupełnia ją - maksymalnie – w 20%.

Witamina D znajduje się w:

• drożdżach i grzybach,
• rybach morskich, takich jak łosoś, sardynka, makrela,
• oleju rybim (tran),
• jajach,
• wątróbce, w mięsie czerwonym i drobiowym, a także podrobach (w mniejszych ilościach),
• produktach mlecznych.

Należy pamiętać, że do prawidłowego przyswajania witaminy D niezbędna jest odpowiednia ilość tłuszczu w pożywieniu.

- Aby pozyskać dwa tysiące jednostek witaminy D na dobę, należałoby zjeść codziennie setki gramów tłustych ryb, dziesiątki żółtych jaj lub wypić setki szklanek mleka. Takie postępowanie nie dość, że jest niemożliwe, to może być wręcz niezdrowe – powiedział prof. Paweł Płudowski z Zakładu Biochemii, Radioimmunologii i Medycyny Doświadczalnej, Instytutu „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie. źródło

Źródła witaminy D: ekspozycja na słońce

Głównym źródłem witaminy D jest synteza skórna. W organizmie jest ona wytwarzana z 7-dehydrocholesterolu, syntetyzowanego w skórze pod wpływem promieniowania UVB.

Niestety w Polsce, z uwagi na położenie geograficzne, możliwość uzyskania zalecanego stężenia 25OHD w surowicy krwi poprzez syntezę skórną jest ograniczona. Wydaje się, że działanie słońca może być efektywne jedynie od kwietnia do września, pomiędzy godziną 10:00 a 15:00, gdy chmury nie przysłaniają słońca. Wiele jednak zależy nie tylko od stopnia nasłonecznienia czy pory dnia, ale także zanieczyszczenia powietrza, stosowania filtrów słonecznych czy stopnia odsłonięcia ciała.

Aby uzyskać pożądany efekt należy wystawiać ciało na działanie promieni słońce poza godzinami południowymi, bez stosowania filtrów ochronnych. Wystarczająca jest ekspozycja skóry twarzy, rąk i przedramion (światło słoneczne powinno mieć dostęp do 18% powierzchni skóry) trwająca około 15-20 minut dziennie.

Źródła witaminy D: suplementacja

Położenie geograficzne oraz ograniczone możliwości pozyskiwania witaminy D z diety stwarzają konieczność dostarczania jej innymi drogami. To doskonała profilaktyka i przeciwdziałanie niedoborom. Mowa o podawaniu dzieciom witaminy D w postaci różnych suplementów diety – kropli, kapsułek i tabletek - o deklarowanym składzie oraz biodostępność składników.

O konieczności podawania dzieciom witaminy D dowiadują się wszyscy rodzice, kiedy po narodzinach malucha opuszczają oddział noworodkowy. Zwykle stosują się do zaleceń, podają niemowlętom zalecone krople, dzięki czemu odsetek dzieci do 1. roku życia z niedoborami witaminy nie jest wysoki. Jednak później to się zmienia. Rodzice zaprzestają podawania dzieciom witaminy w postaci syntetycznej. Z roku na rok sytuacja wygląda coraz zgorzej, a niedobory witaminy D wśród nastolatków są zjawiskiem powszechnym.

- W grupie nastolatków (9-15 lat) tylko około 30 procent dzieci przyjmuje jakieś preparaty zawierające witaminę D, a musimy pamiętać o tym, że dieta, niestety, nie dostarcza odpowiednich jej ilości” — zwraca uwagę dr Czech-Kowalska, zastępca kierownika Kliniki Neonatologii, Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka w Instytucie „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie. źródło

Poziom witaminy D3 w organizmie

Na poziom witaminy D3 w organizmie ma wpływ: pora roku, zachmurzenie, zanieczyszczenia powietrza, szerokość geograficzna, oraz pigmentacja skóry.

Stopień zaopatrzenia organizmu w witaminę D określa się na podstawie stężenia 25-hydroksy witaminy D (25OHD) w surowicy krwi.

Stężenie 25OHD w surowicy krwi:

• deficyt 0-10 ng/ml,
• niedobór > 10-20 ng / ml,
• poziom suboptymalny > 20-30 ng/ml,
• poziom zalecany > 30-50 ng/ml,
• wysokie stężenia> 50-100 ng/ml,
• poziom toksyczny > 100 ng/ml.

Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami badanie jego poziomu w surowicy krwi powinien wykonać każdy, kto planuje suplementację. Z wynikami badań trzeba z kolei udać się na konsultację do specjalisty, by ten ustalił optymalną dawkę witaminy D.

Niedobór witaminy D

Niedobory witaminy D są bardzo rozpowszechnione i dotyczą nawet 80% populacji, co stanowi poważny problem epidemiologiczny.

Przyczynami niedoborów witaminy D najczęściej jest obniżona synteza skórna i/lub niedostateczna podaż w diecie. Hipowitaminozie D sprzyja też otyłość, przewlekłe choroby wątroby i nerek, upośledzone wchłanianie tłuszczów z przewodu pokarmowego oraz stosowanie niektórych leków.

Badania przeprowadzone przez Instytut Matki i Dziecka w 2011 roku wykazały, że dieta aż 80 procent dzieci między 1. a 3. rokiem życia zawiera za mało witaminy D i wapnia.

Objawy niedoboru witaminy D

Nie ma charakterystycznych objawów niedoboru witaminy D. Mogą to być: bóle kostno-mięśniowe, utrata apetytu, biegunka, bezsenność, ale także częstsze przeziębienia, przewlekłe zmęczenie lub obniżenie nastroju.

Objawami znacznego deficytu witaminy D są krzywica i osteomalacja. Hipowitaminoza D może się przyczyniać do zwiększenia ryzyka złamań szkieletu oraz zaburzeń odporności, w tym chorób autoimmunologicznych, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, cukrzycy typu 1 i 2 oraz nowotworów.

Ponadto wykazano związek między deficytem witaminy D a zwiększeniem ryzyka zachorowań na niektóre nowotwory, między innymi raka jelita grubego, piersi, płuc, macicy, gruczołu krokowego oraz szpiczaka mnogiego.

Z kolei ryzyko przedawkowaniu witaminy D jest znikome.

Uzupełnianie niedoborów witaminy D

Zarówno profilaktyka niedoborów witaminy D, jak i ich uzupełnianie, jest konieczne, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.

Specjaliści wyróżnili następujące strategie stosowania witaminy D:

1. wczesna profilaktyka w populacji zdrowej dzieci i dorosłych.
2. leczenie niedoborów stwierdzonych u indywidualnych pacjentów.

Profilaktyka niedoboru witaminy D u dzieci

W jakiej dawce podawać dzieciom witaminę D? Choć dawka profilaktyczna witaminy D powinna być dopasowana na podstawie wieku, ale również wagi, pory roku, ekspozycji na słońce, nawyków zdrowotnych oraz trybu życia, uznaje się, że:

Noworodki donoszone i niemowlęta: dla uzyskania prawidłowego stężenia 25OHD w surowicy krwi, rekomendowana, doustna dawka witaminy D3 (cholekalcyferolu) wynosi 400 j.m./dobę; suplementację rozpoczyna się od pierwszych dni życia. U dzieci karmionych wyłącznie piersią zalecane jest podawanie całej dawki, natomiast u dzieci karmionych sztucznymi mieszankami należy uwzględnić ilość witaminy D zawartą w pożywieniu.

Dzieci urodzone przedwcześnie: zalecana dawka witaminy D wynosi 800 j.m. dziennie do czasu osiągnięcia skorygowanego wieku 40 tygodni.

Dzieci i młodzież od 1. do 18. roku życia: zalecana dawka witaminy D wynosi od 600 do 1000 j.m./dobę, zależnie od masy ciała, od października do marca lub przez cały rok, jeżeli synteza skórna jest niewystarczająca.

Osoby dorosłe: dla uzyskania prawidłowego stężenia 25OHD rekomendowana doustna dawka witaminy D wynosi 800–2000 j.m./dobę witaminy D3 (cholekalcyferolu), zależnie od masy ciała, od października do marca lub przez cały rok, jeżeli synteza skórna jest niewystarczająca.

Górne dopuszczalne dobowe dawki witaminy D dla zdrowej populacji wynoszą w przypadku:

• noworodków i niemowląt: 1000 IU/dzień,
• dzieci w wieku 1–10 lat: 2000 IU/dzień,
• młodzieży w wieku 11–18 lat: 4000 IU/dzień,
• dorosłych i seniorów: 4000 IU/dzień.

Leczenie niedoboru witaminy D u dzieci

W przypadkach niedoboru witaminy D rekomendowana dawka lecznicza wynosi 1000÷10 000 j.m./dobę (ok. 50 000 j.m./tydz.) przez 1–3 miesiące, zależnie od wieku, masy ciała i stopnia niedoboru.