Coraz częściej można się spotkać z tym określeniem. Czym jest ta skala i do czego służy?

Kiedy  rodzi się dziecko, neonatolog bada go starannie, aby móc wykluczyć wszelkie nieprawidłowości, ocenić jego zdrowie i podjąć odpowiednio wcześnie działania zapobiegawcze. Neonatolog waży i mierzy malucha, osłuchuje serce, obserwuje reakcje na bodźce. W zależności od kondycji dziecka przyznaje mu punkty według skali Apgar. Skala ta została wprowadzona w latach sześćdziesiątych i z powodzeniem jest wykorzystywana do dziś. Ocenia ona jednak tylko stan fizyczny dziecka, a przecież nawet noworodek próbuje komunikować się z otoczeniem, a poznanie  jego indywidualnych możliwości i zdolności może pomóc w lepszym zrozumieniu jego potrzeb, zachowań, emocji.

Co to jest NBAS?

W latach siedemdziesiątych amerykański pediatra i psychiatra dziecięcy T.B. Brazelton opracował skalę, której celem jest ocena zachowań noworodka (The Neonatonal Behavioural Assesment Scale – NBAS). Doszedł on do wniosku, że preferowany przez pediatrię model rozwoju dziecka można określić mianem „deficytowego”, gdyż rejestruje i bada przede wszystkim nieprawidłowości. Stwierdził też, że dziecko umie znacznie więcej niż się wydaje i po raz pierwszy zaproponował model pozytywny, taki który poprzez cykliczne obserwacje dziecka pozwala poznać „język” noworodka.

Jak wygląda badanie z wykorzystaniem skali NBAS?

Zaleca się, aby badanie odbyło się w ciągu kilku dni po narodzinach, ale nie później niż do końca drugiego miesiąca życia. Powinno odbywać się w spokojnym, zaciemnionym pokoju, w obecności rodziców. Dziecko powinno być pomiędzy karmieniami. Samo badanie trwa około 30 minut. W tym czasie przeszkolona osoba obserwuje dziecko w czasie snu i w czasie czuwania.

W badaniu używa się  latarki, dzwonka, grzechotki i czerwonej piłki, a także twarzy i głosu. Badający ocenia zachowania dziecka (tak zwane pozycje zachowaniowe), jego reakcje na pozytywne i negatywne bodźce, a także odruchy neurologiczne. Należy jednak pamiętać, ze to badanie nie jest testem, który określić ma przyszłą inteligencję dziecka czy diagnozą, jest to raczej narzędzie. Po zakończeniu badania odbywa się rozmowa podsumowująca, w trakcie której rodzice otrzymują wskazówki i uzyskują opis funkcjonowania dziecka.

Ocenę jest niezwykle przydatna w przypadku dzieci upośledzonych, chorych, urodzonych przedwcześnie. Wówczas też zaleca się najczęściej powtórzenie badania.

 Założenia NBAS

Najważniejsze założenia skali oceny zachowań noworodka wg Brazeltona są następujące:

• od momentu narodzin dzieci potrafią w sposób kontrolowany reagować na otoczenie;
• noworodki używają swych zmysłów: wzroku, słuchu, smaku, węchu, dotyku;
• umieją komunikować swoje potrzeby;
• potrafią podejmować kroki, które umożliwiają im kontrolę nad otoczeniem;
• są istotami społecznymi gotowymi na nawiązanie kontaktu z innymi.

Zdrowe dziecko jest zdolne do odbierania różnych bodźców wzrokowych i słuchowych. Badania wykazują, że nawet noworodki mają już swoje preferencje, chętniej patrzą na przedmioty o wyraźnych konturach, wzorze czy będące w ruchu. Jednak największym zainteresowaniem cieszy się ludzka twarz.

Po kilku tygodniach dziecko umie odróżnić twarze najczęściej widywanych osób. Maluch reaguje też na ludzki głos – odwraca głowę w kierunku osoby mówiącej, ale potrafi się także uspokoić słysząc uspokajającą przemowę lub inne dźwięki. Już noworodek potrafi się komunikować – przede wszystkim za pomocą krzyku i płaczu. Matka z czasem uczy się rozpoznawać różne rodzaje płaczu dziecka.

Podczas badania obserwuje się, jakie jest tempo pobudzenia, kiedy przypada jego szczyt oraz łatwość, z jaką można dziecko ukoić. Ważna jest również obserwacja stanów: płaczu, uspokajania się, budzenia, czuwania oraz tego czy dziecko umie płynnie przechodzić z jednego stanu w drugi. Jeżeli dziecko umie się odciąć od bodźców zakłócających jego sen, to oznacza, że próbuje przejąć kontrolę nad otoczeniem.

Jak widać nawet noworodek umie całkiem sporo, podczas badania rodzice mogą zobaczyć, że dziecko reaguje na ich twarz, ale także zabawkę, umie krzykiem wywrzeć wpływ na innych, ale też umie się samo uspokoić. W codziennej opiece nad dzieckiem nie każdy potrafi dostrzec te umiejętności.

Korzyści płynące z badania

Wiele osób zadaje sobie pewnie pytanie, po co właściwie takie badanie? Co ono daje dziecku i rodzicom?

Przede wszystkim pokazuje możliwości i umiejętności dziecka, a to pozwala na łatwiejsze nawiązanie z nim kontaktu, poznanie zaś jego potrzeb umożliwia lepszą opiekę. Obserwując wybory dziecka rodzic często uczy się, że w identycznych sytuacjach on sam próbował dziecku zapewnić coś zupełnie innego, ignorując jego komunikaty.

Wszystko co pomaga ukształtować pozytywną więź z dzieckiem jest istotne dla jego prawidłowego rozwoju. Skala Brazeltona pozwala dostrzec mocne strony dziecka, poprzez które można pracować nad obszarami wymagającymi wsparcia. Jest to szczególnie ważne w przypadku wcześniaków i dzieci chorych.

Gdzie można wykonać takie badanie?

W Polsce wciąż jeszcze jest niewiele osób odpowiednio przeszkolonych do przeprowadzenia badania według tej skali, stopniowo jednak ten stan ulega zmianie. Coraz więcej placówek medycznych może zaoferować rodzicom taką możliwość. Jeśli jest taka możliwość, to może warto z niej skorzystać?

Joanna Górnisiewicz