Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt. Jak leczyć ŁZS?

ŁZS, czyli łojotokowe zapalenie skóry, to przewlekła, nawracająca choroba skóry. Charakteryzuje się występowaniem rumieniowo-złuszczających zmian skórnych pokrytych żółtawą łuską. Te pojawiają się na owłosionej skórze głowy, także na skórze twarzy i klatki piersiowej, to jest w okolicach skóry najbardziej obfitujących w gruczoły łojowe oraz okolicach wyprzeniowych.

Łojotokowe zapalnie skóry to skutek i objaw stanu zapalnego skóry, który wywoduje nadmierne złuszczanie się naskórka.

ŁZS – kogo to może dotyczyć? Jak często występuje?

Łojotokowe zapalenie skóry, według szacunków specjalistów, może dotyczyć 3–5% populacji. To schorzenie dermatologiczne, które występuje tak u dzieci, jak i dorosłych.

W przypadku małych pacjentów najczęściej dotyczy noworodkówiniemowląt. Pojawia się w ciągu pierwszych tygodni życia, zwykle pomiędzy 2. a 10. tygodniem życia, w postaci ciemieniuchy (to grube, białe lub żółte, tłuste łuski na owłosionej skórze głowy).

ŁZS jest również typowy dla młodzieży w okresie dojrzewania, narażone są także osoby dorosłe, które mają obniżoną odporność: są w podeszłym wieku lub przyjmują leki immunosupresyjne, zmagają się z cukrzycą i innymi chorobami przewlekłymi, zaburzeniami psychicznymi (w tym depresja i padaczka), chorobą Parkinsona, zapaleniem trzustki oraz wątroby typu C, nowotworami przewodu pokarmowego i oddechowegoporażeniem nerwu twarzowego, alkoholizmem oraz infekcją wirusem HIV.

- Łojotokowe zapalenie skóry jest jedną z najczęstszych chorób skóry. W populacji ogólnej wynosi częstość występowania wynosi 1–3%, a u chorych z upośledzeniem odporności 34–83%. Istnieją dwa szczyty zachorowań w 2.–12. miesiącu życia oraz w okresie dojrzewania i u młodych dorosłych. Nieco częściej obserwuje się je u mężczyzn. [2]

Przyczyny łojotokowego zapalenia skóry mogą być różne, jednak najczęściej są związane z zaburzoną pracą gruczołów łojowych (nadaktywność skórnych gruczołów łojowych) oraz nieprawidłowym procesem odnawiania komórek naskórka, prowadzącym do przyspieszonego rogowacenia.

Co wywołuje łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt? Mechanizm ich powstawanie nie został wyjaśniony. Przyjęto, że nadmierne gromadzenie łoju ma związek z zaburzoną gospodarką hormonalną. W przypadku niemowląt odpowiadają za to hormony matki (androgeny). W późniejszych latach życia objawy obserwuje się zwykle w czasie dojrzewania, gdy dochodzi do zwiększenia poziomu hormonów.

Niekorzystne zmiany w przebiegu ŁZS nasilają takie czynnik jak: brak higieny osobistej, nieodpowiednia dieta, zanieczyszczenia środowiska, stres czy brak ekspozycji na światło słoneczne.

Łojotokowe zapalenie skóry należy do chorób sezonowych. Jego nasilenie obserwuje się szczególnie jesienią i zimą. Czynniki genetyczne biorące udział w powstawaniu zmian skórnych nie zostały ustalone.

Badania kliniczne wykazały, że łojotokowe zapalenie skóry mogą też wywoływać grzyby, które wchodzą w skład fizjologicznej flory bakteryjnej człowieka. To drożdżaki Malassezia spp., które u osób zdrowych nie wywołują żadnych dolegliwości, namnażają się w sposób niekontrolowany, gdy dojdzie do osłabienia układu immunologicznego.

Objawem wyprysku łojotokowego są zmiany skórne, przyjmujące postać tłustych, szarożółtych łusek i strupów, które przylegają do podłoża. Zdarza się, że towarzyszy im nasilony rumień, świąd (swędzącą wysypka) i wysięk oraz złuszczanie się naskórka. Mogą także pojawiać się linijne pęknięcia w przypadku zajęcia fałdów skórnych.

W przypadku niemowląt najczęściej występuje na owłosionej skórze głowy (ciemieniucha, czepiec kołyskowy). Mogą także szerzyć się i zająć okolice małżowin usznych, fałdy nosowo-wargowych, czoło, brwi, policzki, szyję, także tułów i kończyny. Zmiany występują także w okolicach pieluszki.

Łojotokowe zapalenie skóry u dorosłych obejmuje zwykle środkową część twarzy, przód klatki piersiowej (w okolicy mostka oraz wzdłuż kręgosłupa, tworząc tak zwaną „rynnę łojotokową”) oraz krocze. Zmiany skórne mogą występować również pod pachami i w pachwinach.

Jedną z możliwych, ale najczęściej rzadko występujących, postaci jest rozwój uogólnionego stanu zapalnego skóry, czyli erytrodemii.

Co robić, gdy dziecko ma ciemieniuchę i wypryski łojotokowe? To zależy od stopnia zaawansowania choroby.

Gdy dziecko ma ciemieniuchę, wskazane jest odpowiednie postępowanie i specjalna pielęgnacja. Często wystarczy delikatne wyczesywanie łuski za pomocą miękkich szczotek po uprzednim zastosowaniu preparatów rozmiękczających łuskę.

W sytuacji, gdy zmiany towarzyszące ŁZS są zaawansowane, dokuczliwe, rozległe lub dochodzi do ich nasilenia, wskazana jest konsultacja dermatologiczna.

Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt – sposoby leczenia i rozpoznanie

Rozpoznanie łojotokowego zapalenia owłosionej skóry głowy zwykle nie jest trudne. Stawia się je na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego: badania dermatologicznego, obserwacji charakterystycznego wyglądu zmian skórnych i informacji na temat przebiegu choroby, zebranych w wywiadzie lekarskim (badanie przedmiotowe i podmiotowe). Zwykle nie są konieczne badania dodatkowe.

W diagnostyce różnicowej ŁZS bierze się jednak brać pod uwagę inne schorzenia. Ma to związek z tym, że istnieje kilka innych chorób skórnych o podobnych objawach, z którymi łatwo pomylić ŁZS. To łuszczyca, grzybica skóry, łupież różowaty oraz choroby skóry na podłożu alergicznym. Schorzenie bywa także mylone z atopowym zapaleniu skóry (AZS).

Dziecięce łojotokowe zapalenie skóry a atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry od łojotokowego zapalenia skóry różni się późniejszym początkiem (zwykle po 3. miesiącu życia), bardzo suchą skórą, nasilonym świądem i często dodatnim rodzinnym wywiadem atopowym. Takich objawów zazwyczaj nie ma w łojotokowym zapaleniu skóry.

Jak wyleczyć łojotokowe zapalenie skóry? W przypadku ciemieniuchy u niemowląt, najważniejsze jest regularne, sukcesywne usuwanie nawarstwień łusek i strupów. Ważne jest stosowanie środków zmiękczających i nawilżających (emolientów), które wpływają na rozluźnienie łusek (np. oliwa z oliwek, olej mineralny, lub wazelina). Jak je stosować?

- Dermokosmetyki nanosi się na głowę dziecka przed kąpielą, a następnie spłukuje i pocierając ściereczką lub szczotką do włosów dla niemowląt można usunąć łuski. [2]

Skuteczny lek na łojotokowe zapalenie skóry głowy (płyny, oliwki, szampony) zawiera:

• kwas salicylowy,
• mocznik,
• siarczek selenu,
• pirytionian cynku.

Miejscowe leczenie łojotokowego zapalenia skóry u dzieci skóry twarzy i tułowia polega głównie na stosowaniu kremów, które zawierają substancje przeciwgrzybicze i przeciwzapalne. Gdy objawy stanu zapalnego są nasilone, a rumień i świąd są dokuczliwe, wdraża się preparaty glikokortykosteroidów w postaci aerozoli i lotionów. Kiedy dochodzi do nadkażenia bakteryjnego lub drożdżakowego, wskazane jest włączenie miejscowych antybiotyków.

Leczenie ŁZS odbywa się nie tylko miejscowo, ale i ogólnoustrojowo. Uzależnione jest to od przyczyny schorzenia, wieku pacjenta, lokalizacji zmian oraz nasilenia i stopnia zaawansowania choroby.

Preparatami doustnymi (antybiotyki, retinoidy, pochodne imidazolowe, leki sterydowe), leczy się głównie osoby dorosłe, u których zmiany skórne są bardzo nasilone i nie reagują na dotychczasowe leczenie miejscowe.

- Według konsensusu postępowania terapeutycznego Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego główną rolę w leczeniu wyprysku łojotokowego skóry owłosionej głowy odgrywają szampony zawierające cyklopiroksolaminę, ketokonazol lub pirytonian cynku. Z kolei w przypadku wykwitów zlokalizowanych na skórze gładkiej, rekomendowane są preparaty miejscowe z pochodnymi imidazolowymi oraz słabo i średnio mocno działającymi glikokortykosteroidami. [3].

Podjęcie działań jest ważne, ponieważ nieleczone schorzenie jest nie tylko nieestetyczne, obniża komfort funkcjonowania, ale i może doprowadzić do pojawienia się trwałych rozpadlin i przeczosów. To dlatego w przypadku łojotokowego zapalenia skóry należy bezwzględnie stosować się do zaleceń lekarza.

Domowe sposoby na łojotokowe zapalenie skóry

Ponieważ łojotokowe zapalenie skóry może powracać, warto wiedzieć, jak wspierać terapię domowymi sposobami, a i przeciwdziałać nawrotom choroby. Co jest ważne?

Pielęgnacja skóry z ŁZS

Bardzo ważna jest higiena oraz właściwa pielęgnacja skóry. Kluczowe jest stosowanie łagodnych, nawilżających i niepodrażniających dermokosmetyków w postaci emulsji, kremów oraz czy maści.

Dobrze, by zawierały:

• cynk,
• kwas hialuronowy,
• witaminy z grupy B,
• witaminę E,
• pantenol,
• alantoinę,
• substancje zmiękczające np. mocznik,
• kwasy tłuszczowe omega.

Produkty do pielęgnacji skóry zmienionej chorobowo powinny ją oczyszczać, nawilżać i odżywiać, ale także łagodzić podrażnienia, wspierać terapię farmakologiczną i podtrzymywać jej efekty, a także wzmacniać naturalną barierę ochronną skóry.

Po zakończonym leczeniu, by podtrzymać efekt terapii, a i zapobiec nawrotowi choroby, trzeba dbać o higienę, ale i zmienić dotychczasową pielęgnację. Co jest ważne?

Przede wszystkim należy stosować wyłącznie delikatne szampony dla niemowląt oraz łagodne kosmetyki pielęgnacyjne do ciała dla dzieci i niemowląt. Tylko takie postępowanie pozwala na skuteczne leczenie.

Łojotokowe zapalenie skóry - dieta

Leczenie ŁZS wspiera także właściwa dieta. Maluchy zmagające się z łojotokowym zapaleniem skóry, które jedzą nie tylko mleko mamy, powinny spożywać produkty zasobne w selen, cynk i witaminy z grupy B.

Bardzo ważne jest także, by ograniczać bądź wyeliminować cukry proste, białe pieczywo i słodycze. Starszaki powinny dodatkowo unikać potraw smażonych.

- Łojotokowe zapalenie skóry może ulec zaostrzeniu pod wpływem niewłaściwej diety. Opisywano zmiany skórne przypominające łojotokowe zapalenie skóry przy niedoborze cynku, wolnych kwasów tłuszczowych i witaminy B, ale dane na ten temat nie są jednoznaczne.[2]