Liszajec zakaźny u dzieci - objawy i leczenie

Liszajec zakaźny (impetigo contagiosa) jest jedną z powszechnych chorób ropnych u dzieci. To wysoce zakaźne schorzenie wywoływane przez bakterie. Najczęściej odpowiada za nią gronkowiec złocisty (łac. Staphylococcus aureus), rzadziej paciorkowiec β–hemolizujący z grupy A (łac. Streptococcus pyogenes).

Warto podkreślić, że powszechne jest nosicielstwo tego rodzaju patogenów. Bakterie te są składową mikrobioty jamy nosowo-gardłowej, czasem także skóry, okolic intymnych i innych części ciała. Nosicielstwo może być tak przejściowe, jak i trwałe. Jest bezobjawowe.

Gronkowce rozprzestrzeniać się mogą zarówno przez bezpośredni kontakt z nosicielem lub osobą zarażonym bakterią, jak i przez kontakt pośredni (np. z przedmiotami, na których obecne są bakterie chorobotwórcze).

- Zakażenie następuje zazwyczaj na skutek bezpośredniego kontaktu z osobą chorą lub szerzy się pośrednio przez zakażone przedmioty bądź wodę (zanieczyszczenia bakteryjne stawów kąpieliskowych i basenów). Oczywiście u osoby zakażanej muszą istnieć wrota zakażenia, np. maceracja lub mikrourazy naskórka, czy też miejsca po ukąszeniach przez owady [2].

Liszajec zakaźny u dzieci

Liszajec zakaźny to jedna z najczęściej rozwijających się chorób dermatologicznych u małych dzieci. Szczególnie często najczęściej rozpoznaje się ją u dzieci pomiędzy 2. a 5. rokiem życia.

Choroba ma to do siebie, że zwykle rozwija się latem i w sezonie jesiennym, z uwagi na:

• sprzyjające warunki atmosferyczne (bakterie dobrze się czują w ciepłym i wilgotnym klimacie; w takich warunkach bardzo szybko się namnażają),

• nasilone pocenie się,

• częstsze uszkodzenia skóry (ukąszenia przez owady, otarcia, zadrapania). Do zakażenia paciorkowcami lub gronkowcami dochodzi wskutek urazów skóry i przerwania bariery naskórkowej.

Do zakażenia szczególnie łatwo dochodzi w skupiskach dzieci, takich jak żłobki, przedszkola czy szkoła (choroba dotyka także dzieci w wieku wczesnoszkolnym). Rozprzestrzenianiu się patogenów sprzyja fakt, że dzieciaki zwykle nie dbają należycie o higienę. Choroba cechuje się wysoką zakaźnością dla otoczenia. Nie bez znaczenia jest, że młody układ immunologiczny dziecka nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, a odporność często bywa osłabiona wskutek przechodzenia różnych infekcji wirusowych i bakteryjnych.

Liszajec zakaźny u dorosłych

Liszajec zakaźny u dorosłych rozwija się przede wszystkim u osób z zaburzoną odpornością, także tych, które stosują leki immunosupresyjne (osłabiają układ immunologiczny) lub rozpoznano u nich takie choroby skóry jak kontaktowe zapalenie skóry, AZS (atopowe zapalenie skóry), świerzb czy grzybica.

Wpływ na zwiększone ryzyko pojawienie się liszajca zakaźnego ma także niedożywienie oraz niedobory witamin i innych składników odżywczych oraz zaburzenia układu pokarmowego.

Liszajec może być zmianą nową (liszajec pierwotny), ale i rozwinąć się na podłożu innej zmiany (liszajec wtórny), na przykład w miejscu po ukąszeniu owada lub okolicach wykwitów związanych z zaostrzeniem AZS (atopowe zapalenie skóry).

Pod względem klinicznym wyróżniamy dwie odmiany liszajca zakaźnego – pęcherzową oraz niepęcherzową.

Liszajec pęcherzowy

Liszajec pęcherzowy, liszajec pęcherzykowy (jego objawem są wiotkie pęcherze wypełnione płynem). Ta odmiana choroby występuje głównie u noworodków i małych niemowląt.

Za postać pęcherzową liszajca zakaźnego odpowiadają przede wszystkim odmiany gronkowca złocistego zdolne są do wytwarzania toksyn, predysponujących do pojawiania się wiotkich pęcherzy (są to toksyny epidermolityczne).

Liszajec niepęcherzowy

Liszajec niepęcherzowy (towarzyszą mu zmiany skórne pokrywające się żółtawymi strupami).

Postać niepęcherzową wywołują zarówno gronkowce, jak i paciorkowce. Zakażenia mogą być także mieszane (gronkowcami i paciorkowcami jednocześnie).

Liszajec jest chorobą, która może dotknąć każdą część ciała, niemniej zmiany skórne typowo lokalizują się na twarzy, zwłaszcza w okolicy ust i nosa, na szyi oraz dłoniach.

Według specjalistów:

• liszajec pęcherzowy w większości przypadków pojawia się na twarzy, ale również na pośladkach, tułowiu i kroczu. Zmiany mogą być pojedyncze lub liczne,

• liszajec niepęcherzowy najczęściej rozwija się w okolicy twarzy (typowe są okolice ust i nosa) oraz na kończynach, często w miejscu urazu, zadrapania lub ukąszenia owada. Zmiany zwykle są mnogie, rozsiane oraz mają tendencję do rozprzestrzeniania się.

U noworodków liszajec zakaźny często zajmuje okolice wrażliwe, takie jak kikut pępowiny czy okolicę pieluszkową

Jak wygląda liszajec zakaźny?

Objawy liszajca pęcherzowego są wiotkie pęcherze wypełnione płynem (pęcherze te są wiotkie, ponieważ ich pokrywę stanowi tylko jedna warstwa naskórka - warstwa rogowa). Ten jest przezroczysty, choć z czasem może mieć mętny, ropny charakteru.

W przebiegu choroby początkowo na skórze pojawiają się małe pęcherzyki, które szybko się powiększają. Są duże, ich średnica może wynosić nawet kilka centymetrów. Pęcherze szybko łatwo i pękają.

Cechą charakterystyczną liszajca niepęcherzowego są wilgotne, wysiękowe zmiany (co oznacza, że pojawia się płyn), które po kilku dniach zasychają, tworząc miodowo-żółte strupy. Często swędzą lub wywołują ból oraz znaczny duży dyskomfort. Po pewnym czasie strupy odpadają, pozostawiając po sobie rumieniowe ogniska.

W przebiegu liszajca zakaźnego u dzieci i dorosłych mogą pojawiać się również objawy ogólne, takie jak podwyższona temperatura ciała, osłabienie czy powiększone węzły chłonne.

Jak rozpoznać liszajca zakaźnego? Podstawą diagnostyki jest badanie fizykalne i obserwowanie charakterystycznych objawów klinicznych, takich jak ogniska z powstającymi pęcherzykami o wiotkich ścianach, wypełnionych płynem lub wykwity z miodowymi strupami.

Dalsze działania są potrzebne, gdy pojawiają się wątpliwości lub niepowodzenie terapii. Wówczas zleca pobranie wymazu ze zmiany w celu identyfikacji patogenów odpowiedzialnych za powstawanie zmian skórnych.

Liszajec zakaźny – z czym można go pomylić?

Bardzo ważna jest diagnostyka różnicowa, to jest odróżnienie liszajca od chorób skóry, które mają podobny przebieg. To na przykład pęcherzyca, opryszczkowe zapalenie skóry, kontaktowe zapalenie skóry, wszawica, grzybica w zapalnej postaci, świerzb, półpasiec i ospa wietrzna.

Liszaj płaski a liszajec zakaźny – jak odróżnić?

Liszajec zakaźny – z uwagi na podobne nazewnictwo - bywa mylony z liszajem płaskim (łac. lichen planus), który również jest chorobą skóry i błon śluzowych. Są to jednak dwie zupełnie różne jednostki chorobowe:

• liszaj płaski jest przewlekłą, niezakaźną chorobą skóry i błon śluzowych. Prawdopodobnie do jego rozwoju predysponują choroby autoimmunologiczne, marskość wątroby, cukrzyca lub zapalenie wątroby (liszajec zakaźny jest wysoce zakaźną chorobą bakteryjną),

• występuje głównie u osób dorosłych między 4. a 6. dekadą życia. Liszajec zakaźny zwykle występuje u małych dzieci,

• zmiany związane z rozwojem liszaja płaskiego pojawiają się głównie w obrębie kończyn, tułowia i dolnej części pleców. Liszaj płaski rzadko rozwija się na twarzy, która jest typową lokalizacją liszajca zakaźnego,

• towarzyszące chorobie zmiany to płaskie, sinofioletowe i lśniące grudki, które mogą występować pojedynczo lub zlewać się w większe skupiska,

• na zmianach pojawia się tak zwana siateczka Wickhama,

• liszaj płaski na błonach śluzowych jamy ustnej jest stanem przednowotworowym, który zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworu,

• zmiany chorobowe bardzo swędzą,

• leczenie w przypadku liszaja płaskiego jest trudniejsza i trwa dłużej niż terapia liszajca płaskiego.

W przypadku wystąpienia u dziecka zmian skórnych na twarzy należy skonsultować się z lekarzem pediatrą lub dermatologiem. Szybkie rozpoznanie i leczenie liszajca zakaźnego jest konieczne, ponieważ nie tylko łagodzi dolegliwości i przyspiesza zanikanie zmiany, ale zapobiega przenoszeniu się zakażenia na inne osoby.

W leczeniu liszajca zakaźnego często stosuje się antybiotyki z kwasem fusydowym lub mupirocyną – zwykle miejscowo w postaci maści, kremu lub aerozolu, rzadziej doustnie (kapsułki lub tabletki) lub dożylnie. Wówczas wybiera się preparaty z grupy cefalosporyn (na przykład cefadroksyl). Leki są wydawane na receptę. Ogólnodostępna maść bez recepty na liszajec zakaźny nie jest dostępna.

Leczenie ogólnoustrojowe włącza się zwykle przy liszajcu pęcherzowym, w rozsianej postaci liszajca, w przypadku rozległych zmian skórnych niepęcherzowego, przy niepowodzeniu leczenia miejscowego oraz u osób, które są szczególnie zagrożone pojawieniem się powikłań lub w związku z uogólnionym przebiegiem choroby.

Liszajec zakaźny - domowe sposoby

Istnieją także domowe sposoby leczenia liszajca zakaźnego, które uzupełniają terapię zleconą przez lekarza. Pomagają, bo łagodzą dokuczliwość zmian skórnych, a i pozwalają się ich szybciej pozbyć. Jednym z nich są kompresy z siemienia lnianego.

W leczeniu ważne jest także dbanie o higienę osobistą. Konieczne jest również leczenie innych towarzyszących infekcji skórnych oraz chorób mających wpływ na pojawienie się liszajca zakaźnego (często stanowią jego przyczyny).

Liszajec zakaźny u dzieci – ile trwa leczenie?

Liszajec zazwyczaj jest chorobą, która ma charakter samoograniczający i zazwyczaj ustępuje samoistnie bez pozostawienia blizny (chyba że dojdzie do nadkażenia zmian skórnych).

Czasami ustępowanie zmian skórnych wiąże się z pojawieniem się przebarwień lub odbarwień. Nieleczony liszajec zakaźny może utrzymywać się nawet kilka tygodni.

Jak długo trwa leczenie liszajca zakaźnego? Terapia zazwyczaj trwa 5-7 dni, przy czym po 2 dobach można spotykać się z ludźmi (nie istnieje już bowiem ryzyko zakażenia). U pacjentów z pierwotnym liszajcem zakaźnym objawy choroby utrzymują się 2-3 tygodnie, przy liszajcu wtórnym nieco dłużej.

Liszajec zakaźny - powikłania

Liszajec zakaźny jest zazwyczaj chorobą o łagodnym przebiegu, rzadko dochodzi do komplikacji. Niemniej istnieje ryzyko takich powikłań jak:

• rozprzestrzenianie się zmian na inne obszary ciała,
• zapalenie tkanki łącznej,
• zapalenie tkanki podskórnej,
• zapalenie szpiku kostnego,
• paciorkowcowe zapalenie kłębuszków nerkowych,
• zapalenie kości,
• gronkowcowy zespół oparzonej skóry,
• zapalenie naczyń chłonnych,
• sepsa (posocznica).

U niemowląt dochodzi czasem do zapalenia tkanki łącznej oraz ropnego zapalenia stawów.

Aby zapobiegać zarażeniu bakteriami, należy mieć świadomość, że największe znaczenie ma przestrzeganie higieny osobistej (należy przypominać dzieciom o częstym myciu rąk, obowiązkowo po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem, po przyjściu do przedszkola, po powrocie do domu), unikanie korzystanie ze wspólnych przyborów toaletowych (np. ręczników, gąbek, bielizny oraz innych przedmiotów osobistych, takich jak kubki, sztućce czy pościel).

Bardzo ważna jest także odporność, którą należy wspierać zdrowym stylem życia. Ten obejmuje:

• przestrzeganie zasad zdrowej diety bogatej w witaminy i składniki odżywcze,
• regularną aktywność fizyczną,
• odpoczynek nocny (regenerujący sen) i dzienny (czas na relaks, hobby),
• unikanie stresu.

Odporność można także wzmacniać w okresie jesienno-zimowym różnymi naturalnymi specyfikami oraz probiotykami. Duże znaczenie ma hartowanie organizmu.