Jak budować relacje z małym dzieckiem po rozwodzie? Rozmowa z psycholożką

Czy można zbudować zdrowe i silne relacje z dziećmi po doświadczeniu rozwodu? To pytanie nurtuje wielu rodziców, którzy przechodzą przez proces rozstania. Rozwód to zdecydowanie wyzwanie dla całej rodziny, a najmocniej odczuwają go dzieci, dla których taka zmiana może być źródłem wielu trudnych emocji. W takim kontekście, budowanie silnych więzi z dziećmi staje się zadaniem o kluczowym znaczeniu.

Dzisiaj rozmawiam z psycholożką dzieci i młodzieży mgr Adrianną Bzymek z Centrum Zdrowia Psychicznego Mindhealth we Wrocławiu oraz autorką wspierającego bloga dla rodziców www.oczami-dziecka.pl. Skupiamy się na strategiach i wskazówkach, które mogą pomóc w nawiązaniu i utrzymaniu zdrowych relacji z naszymi dziećmi po rozstaniu.

Anna Ślusarczyk red. nacz. babyboom.pl: Jaka jest Twoim zdaniem rola rodzica w budowaniu relacji z dzieckiem po rozwodzie?

Psycholożka Adrianna Bzymek: Obie role są ważne, bez względu na to, czy to będzie samodzielne rodzicielstwo, czy dziecko będzie wychowywane przez obydwoje rodziców. To duże wyzwanie, więc ważne jest, żeby pojawił się podział. Żeby różnorodne kwestie zostały wcześniej ustalone, żeby postarać się o regularne spotkania z dzieckiem. Rolą rodziców jest zbudowanie poczucia bezpieczeństwa dziecka na nowo, wsparcie dziecka w poradzeniu sobie ze sobie z emocjami. Pamiętajmy, że dzieci bardzo często przyjmują rolę osoby odpowiedzialniej lub współodpowiedzialnej za rozwód. Myślą, że rodzice się rozstali, bo one się źle zachowywały, były nieposłuszne albo nic nie zrobiły, żeby rodzice byli dalej razem. Wtedy narasta w nich poczucie winy i trzeba dać im wsparcie.

Anna Ślusarczyk red. nacz. babyboom.pl: A jak wiek dziecka wpływa na sposób, w jaki rodzice w ogóle powinni z nim rozmawiać? I czy w ogóle rodzice powinni rozmawiać z dzieckiem o tym, że chcą się rozstać?

Psycholożka Adrianna Bzymek: Myślę sobie, że jak najbardziej, powinni przekazywać informacje o zmianach w rodzinie. Jestem związana z rodzicielstwem bliskości, w którym dziecko jest pełnoprawnym członkiem relacji i dobrze, żeby było świadome, co się dzieje. Już nawet rocznemu maluchowi warto powiedzieć, że teraz rodzice nie będą mieszkać razem, że tatuś i mama będą mili oddzielne domki, ale dziecko może być u każdego z nich.

U dziecka 3 letniego pokusiłabym się już o stwierdzenia typu, że rodzice się kłócą, nie chcą spędzać razem czasu, więc nie będą mieszkać razem, ale z każdym z nich będzie się można zawsze zobaczyć, kiedy dziecko będzie tego potrzebowało. W tym wieku podanie racjonalnej przyczyny może być pomocne, jednocześnie zapewniając dziecko o bezwarunkowej miłości.

Anna Ślusarczyk red. nacz. babyboom.pl: Myślę, że jest bardzo ważne, żeby nie wciągać dzieci w rozgrywki małżeńskie. Czyli że jeżeli np. związek rozpada się z powodu zdrady, to żeby dziecko jednak o tym nie informować? Czy Ty też tak uważasz?

Psycholożka Adrianna Bzymek: Zdecydowanie.Najbardziej korzystne, żeby rodzice porozmawiali razem odnośnie rozstania, bo przecież nadal tworzą system rodzinny, nawet jak rozpada się związek. Dobrze dziecku przedstawić spójną wizję, bo jeśli każdy z rodziców poda swoją wersję, to dziecko nie tylko będzie przytłoczone ilością informacji, ale również będzie miało kłopot, czy powinno opowiedzieć się po którejś ze stron. Dodatkowo, nawet dziecko w wieku szkolnym nie jest w stanie zrozumieć (i naprawdę nie musi być wtajemniczane), czym jest zdrada.  Naprawdę małym dzieciom wystarczą proste komunikaty: nie chcemy dalej się kłócić, przestaliśmy się lubić.

Anna Ślusarczyk red. nacz. babyboom.pl: I jeszcze jedna rzecz, która jest moim zdaniem ważna – nie powinniśmy wykorzystywać dziecka jako posłańca albo szpiega, to nie jest jego rola.  

Psycholożka Adrianna Bzymek: To też jest ciekawy temat, bo to się zdarza, a nie powinniśmy przekraczać pewnej granicy. Granica, się kończy, kiedy nasze zainteresowania zamiast dotyczyć naszego dziecka, przenoszą się na zainteresowanie życiem osobistym byłych partnerów.  

Anna Ślusarczyk red. nacz. babyboom.pl: To jedno z zachowań, które może prowadzić do parentyfikacji. Dziecko zaczyna myśleć, że jest odpowiedzialne za nas. Jak tego uniknąć? W którym momencie zauważyć, że to, co robi nasze dziecko, wynika z tego, że ono się martwi bardzo sytuacją, martwi się nami i że przejmuje opiekę nad nami, dorosłymi, a nas ustawia w pozycji dziecka.

Psycholożka Adrianna Bzymek: Zdarzają się takie sytuacje, kiedy rodzic nie potrafił przejść żałoby po stracie małżeństwa, stał się nieobecny, nie sięgnął po odpowiednią pomoc specjalisty lub po prostu przerosła go sytuacja i traktuje dziecko jako partnera. Można tego uniknąć sięgając w odpowiednim momencie po specjalistyczną pomoc. Z drugiej strony to nie oznacza, że rodzic ma być jak figura lodowa. Mamy prawo rozmawiać o naszych emocjach i tłumaczyć, dlaczego nam smutno, źle, itd. Oczywiście, jeżeli zauważamy, że ten komunikat pojawia się coraz częściej, to znak, że warto poszukać pomocy. 

Anna Ślusarczyk red. nacz. babyboom.pl: A na co powinni zwrócić uwagę tzw. samodzielni rodzice, którzy nie mają kontaktu z partnerem po rozstaniu?

Psycholożka Adrianna Bzymek: Trudno jest samodzielnie wychować dziecko, więc warto, żeby poszerzyć swoją sieć wsparcia i korzystać z pomocy zaufanych osób w opiece nad dzieckiem. Badania pokazują, że nawet jeżeli mamy wychowują samotnie, przy odpowiednim wsparciu i dawaniu dziecku poczucia, że jest kochane przez względnie stałe grono, to jego rozwój społeczno-emocjonalny nie zostaje zaburzony. Dziecko ma poczucie bezpieczeństwa, przynależność do pewnej wspólnoty. I jest też mniej  sytuacji kryzysowych dla rodzica, ponieważ ma cel i poczucia wsparcia od innych osób.

Anna Ślusarczyk red. nacz. babyboom.pl: Na szczęście w internecie jest dużo, miejsc, np.: forum babyboom, gupy na FB, fundacje oferujące pomoc, oczywiście też specjalistyczne przychodnie jak Mind Health. W różnych miastach funkcjonują Ośrodki Interwencji Kryzysowej, w których możemy uzyskać pomoc w nagłych sytuacjach, kiedy przeżywamy jakiegoś rodzaju kryzys i np. nie radzimy z własnymi emocjami.

Psycholożka Adrianna Bzymek: Jest to bardzo ważne. I na koniec jeszcze. Trafiają do mnie rodziny, do gabinetów, które żyją w bardzo trudnych relacjach, a mimo wszystko żyją w ciągłym napięciu, w konflikcie dla… dobra dzieci. Tymczasem bywa, że rozwód jest najlepszym wyjściem, bo trwanie w toksycznych związkach bardzo źle wpływa  na nasze dzieci. Jednak wcześniej zachęcam do podjęcia próby terapii par.

Anna Ślusarczyk red. nacz. babyboom.pl: To jest coś, o czym ja też rozmawiam z rodzicami, żeby się zastanowili, co chcą podarować swoim dzieciom na przyszłość. Co chcą, żeby wyniosły z domu, jak ten dom powinien wyglądać i czy naprawdę uważają, że to dobre, że ich dziecko jest świadkiem przemocy, tego, że rodzice się nienawidzą? Czy chcą, żeby dzieci wyszły z domu z taką wizją rodziny, relacji? Czy może lepiej dać spokojniejszy dom, gdzie będą czuły się po prostu bezpieczne?

 I na zakończenie: pamiętajmy, że dziecko nie powinno być naszym powiernikiem, że nie jest mediatorem i że nie jego rolą jest uczestniczyć w konfliktach między rodzicami, że nie ma być naszym terapeutą i że nie potrzebujemy, żeby dziecko było rodzinnym bohaterem.

Dajmy temu dziecku być, po prostu być po prostu dzieckiem. I bardzo ważne to, co powiedziałaś wcześniej, żebyśmy zaopiekowali się sobą, bo tak jak mówią w samolocie, w razie katastrofy najpierw maskę z tlenem załóż sobie, a potem swojemu dziecku.