Wszystko co musisz wiedzieć o USG w ciąży

USG (badanie ultrasonograficzne, ultrasonografia) to proste, szeroko dostępne badanie obrazowe, które dostarcza wielu istotnych informacji dotyczących dziecka oraz jego dobrostanu. Pozwala monitorować rozwój płodu i nadzorować przebieg ciąży na jej każdym etapie.

Badanie wykorzystuje ultradźwięki, które są wysyłane przez głowicę w kierunku badanych narządów. Fale akustyczne o wysokiej częstotliwości w zakresie od 1 do 10 MHz, niesłyszalne dla ludzkiego ucha, wnikają do ciała i rozchodzą się, nie uszkadzając komórek. Odbijają się od organów i z czujnika są przesyłane dalej.

Ważną częścią aparatu jest głowica, w której znajduje się przetwornik ultradźwięków. Lekarz, przesuwając ją, uzyskuje obraz płodu, który w postaci czarno-białego obrazu powstaje na monitorze. To możliwe dzięki temu, że impuls akustyczny zostaje zamieniony na elektryczny.

Czy do USG trzeba się specjalnie przygotowywać?

Do badania USG ciąży nie trzeba się specjalnie przygotowywać (jedynie we wczesnej ciąży pacjentka powinna zadbać o opróżnienie pęcherza moczowego przed badaniem dopochwowym). Na wizytę warto zabrać ze sobą dokumentację medyczną (zwłaszcza wyniki poprzednich ultrasonografii).

USG jest bezbolesne, nieinwazyjne oraz bezpieczne dla mamy i dziecka. Trwa około 20 minut. Można je wykonać w wielu placówkach, tak w ramach NFZ, jak i prywatnie.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej w trakcie ciąży każda kobieta powinna mieć wykonane obowiązkowo 4 badania ultrasonograficzne.

Rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne kalendarz badań w ciąży, uwzględnia wykonanie USG w następujących terminach:

• do 10. tygodnia ciąży (nieobowiązkowe). To badanie ultrasonograficzne sondą dopochwową potwierdzające ciążę,

• między 11. a 13. tygodniem ciąży (obowiązkowe), tzw. USG genetyczne wykonywane w celu wstępnej oceny anatomii płodu. To jedno z przesiewowych, nieinwazyjnych badań prenatalnych,

• w 18.- 22. tygodniu ciąży (obowiązkowe), tzw. USG połówkowe (celem jest ocena narządów dziecka pod kątem wad rozwojowych),

• między 28. - 32. tygodniem ciąży wykonywane jest kolejne obowiązkowe badanie (3. trymestru),

• niezwłocznie po 40. tygodniu ciąży, ponieważ po 280 dniach ciąży wzrasta ryzyko wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.

Rekomendacje dotyczą ciąży fizjologicznej, przebiegającej prawidłowo oraz kobiet bez powikłań podczas poprzednich ciąż i porodów, bez przewlekłych chorób, z prawidłowym przebiegiem obecnej ciąży. Jeśli ciąża przebiega nieprawidłowo, jest zagrożona lub mnoga, USG wykonuje się częściej.

Przesiewowe badanie ultrasonograficzne powinno być oferowane wszystkim ciężarnym. Odmowa przez pacjentkę wykonania badania powinna być udokumentowana w formie pisemnej, najlepiej wraz z podpisem ciężarnej.

Kiedy badanie USG ciąży dopochwowe, a kiedy przez brzuch?

USG wykonuje się dopochwowo lub zewnętrznie, przez powłoki brzuszne. W początkach ciąży lekarz korzysta z metody dopochwowej. Do 11.- 12. tygodnia ciąży USG wykonuje się sondą dopochwową, a później przez brzuszną.

Na każdym etapie rozwoju płodu badanie ultrasonograficzne ma inną specyfikę. Inny jest cel badania w I trymetrze ciąży, w odróżnieniu od II i III trymestru. Każde służy wykryciu ewentualnych nieprawidłowości w rozwoju płodu.

Celem badania jest wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w rozwoju dziecka. Dodatkowo w czasie badania można zdiagnozować:

• ewentualną ciążę mnogą,
• określić długość ciemieniowo-siedzeniową płodu (od czubka głowy do pośladków),
• stwierdzić tzw. wiek ciążowy,
• lokalizację jaja płodowego czy obecność pęcherzyka ciążowego (pierwsze USG ciąży).

USG może być wykonane w kilku opcjach. Jak wyglądają oraz czym się różnią badania USG 2D, 3D oraz 4D?

USG 2D

USG 2D to badanie z obrazem dwuwymiarowego 2D. Widać na nim wnętrze macicy i zarysy ciała płodu oraz jego narządów wewnętrznych. Dzięki temu lekarz dokonuje oceny różnych części ciała, może sprawdzić łożysko i ilość wód płodowych. 


USG 3D

USG 3 D  pokazują trójwymiarowy obraz obrazu płodu i wnętrza macicy, dzięki czemu lekarz otrzymuje dokładny obraz dziecka. Może przeprowadzić dokładne analizy i pomiary.


USG 4D

USG 4D to obrazowanie trójwymiarowe dziejące się w czasie rzeczywistym. Dzięki niemu można obserwować ruch płodu, pracy serca i pozostałych organów. Jest najbardziej precyzyjnym sposobem wykrywania wad wrodzonych.

Badania prenatalne w ciąży, w tym USG, należy i warto wykonać. W większości przypadków zapewniają przyszłym rodzicom spokój i dają poczucie bezpieczeństwa. Gdy wieści nie będą pomyślne, opiekunowie będą mogli przygotować się na narodziny dziecka wymagającego specjalnej opieki i leczenia.

Ponieważ badania prenatalne pozwalają wykryć wady genetyczne, choroby i zaburzenia na wczesnym etapie ciąży, możliwe jest nie tylko ułożenie sobie wszystkiego w głowie, ale i zaplanowanie terapii tak w życiu płodowym, jak i po narodzinach. Możliwe jest także przygotowanie personelu medycznego na narodziny chorego dziecka, a ciężarna może zostać skierowana na porodówkę w ośrodku o wyższym stopniu referencyjności.

Wczesne wykrycie wad płodu przede wszystkim zwiększa szanse na ocalenie jego życia i zdrowia.

USG połówkowe jest bardzo ważnym badaniem, które najlepiej wykonać pomiędzy 20. a 22. tygodniem ciąży. Umożliwia ono szczegółową ocenę anatomii płodu, także pod kątem występowania wad wrodzonych.

Teoretycznie przedział czasowy, w jakim powinno się wykonać USG połówkowe to 18. - 22. tydzień ciąży, jednak o ile 22. tydzień ciąży stanowi górną granicę (ze względów prawnych), o tyle ginekolodzy namawiają, by z badaniem poczekać i wykonać je dopiero po 20. Dlaczego? Ponieważ wtedy dziecko jest większe i na tyle duże, że lepiej widać jego organy.

Badanie USG jest bezpieczne. Do tej pory nie wykazano w sposób przekonywujący, aby wykonywanie rutynowego badania niosło ze sobą ujemne skutki zdrowotne dla dziecka lub matki. Obecnie nie istnieją badania, których wyniki sugerowałyby, że badanie ultrasonograficzne wpływa niekorzystnie na rozwój płodu.

Ewentualne zastrzeżenia mogą dotyczyć jedynie USG dopochwoego, ze względu na wysoką częstotliwość stosowanej wiązki ultradźwiękowej, co przy długim czasie wykonywania badania może podnieść temperaturę w tkankach.

Pierwsze USG w ciąży wykonuje się około 11. tygodnia, ale przy zastosowaniu głowicy dopochwowej ciążę można stwierdzić po 4 tygodniach licząc od daty ostatniej miesiączki. Nie musisz się do niego przygotowywać. 

Podczas tego USG lekarz potwierdzi ciążę i sprawdzi, czy jest prawidłowo zlokalizowana. Powie także, czy jest pojedyncza, czy możesz spodziewać się bliźniąt lub wieloraczków. Ginekolog ustali przybliżony termin porodu za pomocą oceny długości płodu.

Serce dziecka zaczyna bić około 6 tygodnia ciąży (liczonego od pierwszego dnia ostatniej miesiączki - przeczytaj więcej o tym jak liczy się dzień, tydzień i miesiąc ciąży). Ponieważ niektóre kobiety mają różną długości cyklu, więc w tej sytuacji można tylko oszacować wiek ciąży w przybliżeniu.

Przez dopochwowe badanie ultrasonograficzne (USG wewnętrzne) można wykryć bicie serca właśnie już około 6 tygodnia. Pamiętaj jednak, że w tym czasie nie musi być jeszcze słyszalne. Mają na to wpływ różne czynniki, np. jakość ultrasonografu, budowa matki i położenie jej macicy itp. Niektóre mamusie zobaczą bicie serduszka dopiero w 8 tygodniu. Jeśli do tego czasu nadal nie widać akcji serca zazwyczaj niestety oznacza to poronienie.

Płeć dziecka można poznać zwykle po 20. tygodniu ciąży. Choć zdarzają się pomyłki, dzieje się tak rzadko. Wiele zależy od doświadczenia lekarza i jakości sprzętu.

Jeżeli badanie wykonywane jest w 1. trymestrze ciąży to błąd pomiaru wynosi ± tydzień. Im bardziej zaawansowana ciąża, tym większy jest rozrzut wyników. Określanie terminu porodu pod koniec ciąży przy pomocy wymiaru dwuciemieniowego to błąd ± 3 tygodnie.

Na rozrzut statystyczny nakłada się też błąd aparatu i błąd wykonującego pomiar. Jeżeli więc pod koniec ciąży termin porodu według USG przesuwa się nawet o 14 dni, to nie ma się czym przejmować.  


Jednym z głównych celów badania wykonywanego pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży jest ocena ryzyka wystąpienia najczęstszych wad genetycznych, tj. zespołu Downa (trisomii 21), zespołu Edwardsa (trisomii 18) i zespołu Pataua (trisomii 13).

W tym celu pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży ocenia się tzw. przezierność karkową, czyli zbiorniczek płynu na karku płodu oraz obecność lub brak kości nosowej.

W czasie badanie wykonuje się szereg pomiarów, które pomagają w określeniu przybliżonego terminu porodu i sprawdzeniu czy dziecko rozwija się prawidłowo. 
Najczęściej badanie USG uwzględnia takie parametry jak: