Jak zmienia się Twoje ciało w ciąży?

Czy zachodząc w ciążę myślisz o tym, jak będzie zmieniało się Twoje ciało? Czy wiesz, do jakich zmian dochodzi wewnątrz organizmu? Czy myślisz o tym, jak długo te zmiany mogą się utrzymywać? Zacznijmy więc od początku.

Wszystkie normalne zmiany w organizmie kobiety podczas ciąży nazywamy „fizjologicznymi”. Mają one jeden wspólny cel: ochronę matki i dziecka w każdym trymestrze trwania ciąży. Do zmian dochodzi w układach: oddechowym, krwiotwórczym, hormonalnym, immunologicznym, moczowym, rozrodczym oraz mięśniowo- szkieletowym, o którym będzie mowa poniżej.

1. Przyrost masy ciała

Jedną z najbardziej istotnych, a zarazem widocznych zmian, jest zwiększenie masy ciała. Przyrost masy ciała, który zapewnia prawidłowe funkcjonowanie płodu i przyszłej mamy, wynosi około 9-14 kg. Na jego zmianę mają wpływ: powiększający się płód, zwiększenie się ilości płynów w organizmie, wzrost objętości krwi, rosnąca macica i łożysko. Ważenie się podczas ciąży jest niezwykle istotne, ponieważ mówi nie tylko o wzroście wagi kobiety, ale także wskazuje na rozwój płodu, może być sygnałem ostrzegawczym przed przyjmowaniem zbyt dużej ilości kalorii (trzeba zastanowić się, czy nie należały zmodyfikować diety), a także może być objawem choroby np. cukrzycy ciążowej (w przypadku nadmiernej wagi), niewydolności łożyska (w przypadku zatrzymania wzrostu masy ciała matki).

2. Ból w okolicy pachwin

Wzrost obciążeń związanych ze zmianami proporcji i wielkości ciała kobiety oraz płodu wpływa na mięśnie – osłabia i rozciąga zarówno mięśnie posturalne, czyli odpowiedzialne za sylwetkę jaki i dno miednicy. Obciążenia dotyczą również innych struktur. Zdarza się, że kobieta w ciąży odczuwa silny ból w okolicy pachwin. Przypadłość ta spowodowana jest uciskiem dziecka na więzadła w obrębie miednicy. Im bliżej dnia porodu, tym dyskomfort może się nasilać.

3. Ból w okolicy spojenia łonowego oraz stawu krzyżowo - biodrowego

Podobnie jest z bólem w okolicy spojenia łonowego oraz stawu krzyżowo - biodrowego. Zazwyczaj pojawia się on po 2 trymestrze, niestety może wystąpić wcześniej. Ból ten występuje nie tylko z powodu wzrostu obciążeń, ale przede wszystkim z uwagi na krążący w organizmie hormon relaksyna, który powoduje rozluźnienie się łącznotkankowych struktur (tak, aby dziecko mogło przejść przez kanał rodny), przez co w konsekwencji dochodzi do czasowej niestabilności w obrębie miednicy. Ból pojawia się najczęściej podczas zmiany pozycji, stania, a także leżenia na boku. Ściśnięcie się specjalnym pasem na wysokości krętarzy kości udowych i spojenia łonowego, tak aby nie uciskać brzucha, jest sprawdzonym sposobem na odciążenie i zmniejszenie bólu w okolicy stawów krzyżowo - biodrowych i spojenia łonowego.

Uczucie dyskomfortu/ bólu w obrębie miednicy  doświadcza około 50% kobiet w ciąży i 25%  we wczesnej fazie połogu. U większości kobiet ból zanika w przeciągu pierwszych 12 tygodni, niestety u 5-7% pozostaje. Czynnikiem zwiększającym ryzyko jest istnienie bólu przed zajściem w ciążę oraz ciąża mnoga. 

4. Zmiany postawy

Powiększający się brzuch, przesunięcie się środka ciężkości, rozluźnienie  struktur więzadłowych nie pozostają bez wpływu na postawę ciała kobiet ciężarnych. Takie zmiany powodują, że kręgosłup w dolnym odcinku jest, w miarę trwania ciąży, coraz bardziej wygięty i obciążony. W następstwie zwiększenia ciężaru piersi, wysunięcia barków w przód często dochodzi do przeciążeń w odcinku piersiowym i szyjnym. Charakterystyczna postawa utrzymuje się jeszcze długo po porodzie i jest zazwyczaj utrwalana podczas pielęgnacji dziecka, co oczywiście prowokuje ból.

5. Obrzęki i drętwienia

Kolejną dolegliwością przyszłych mam są obrzęki, drętwienia oraz zmniejszone czucie w rękach, które często nasilają się w ciągu nocy. Taka sytuacja spowodowana jest zatrzymywaniem płynów w organizmie oraz zwiększeniu objętości krwi, co daje wyżej wymienione objawy.

6. Zmęczenie i obniżony czas reakcji

U kobiet ciężarnych, szczególnie pod koniec ciąży, obniżony jest czas reakcji i ogólna wydolność fizyczna. Z uwagi na wzrost masy, zmienione kształty, oraz zmianę położenia środka ciężkości dochodzi do pogorszenia równowagi. Zmęczenie, niezręczne ruchy i tendencja do potknięć i upadków zdarzają się zazwyczaj, gdy sytuacja wymaga wykonania szybkiego ruchu lub nagłej reakcji. 

7. Nietrzymanie moczu

Bardzo istotnym problemem, który niestety jest marginalizowany oraz traktowany jako wstydliwy, jest problem nietrzymania moczu w czasie trwania ciąży i po porodzie. Badania mówią, że jeśli jakiś rodzaj inkontynencji wystąpi po porodzie, jest bardziej prawdopodobne, że wystąpi on także w późniejszym okresie życia. Nietrzymanie moczu jest zaburzeniem natury jakościowej, które utrudnia i reorganizuje życie. Ważnym zatem jest, aby także te mięśnie przygotować do porodu, niezależnie od tego, czy jest to poród siłami natury, czy cesarskie cięcie. Mięśnie dna miednicy w czasie ciąży obciążone są tak samo niezależnie od rodzaju porodu. Należy jednak pamiętać, że nie tylko wzmacnianie mięśni krocza, ale i uelastyczniania jest kluczowe i niezbędne do prawidłowego ich funkcjonowania.

Niezbędna wiedza

W procesie uzdrawiania niezbędna jest edukacja pacjentki, która znając odpowiednie ćwiczenia, zasady ergonomii podczas ruchu, unikając pozycji prowokujących ból, modyfikując nawyki, pozwala przejść przez czas ciąży w miarę bezbólowo. Jest to także inwestycja na przyszłość, bo to dopiero po narodzinach zacznie się dźwiganie, kąpanie, wkładanie i wyjmowanie fotelika kilkadziesiąt razy na dobę.

Jak sobie pomóc?

Ćwicz regularnie. Według badań kobiety, które podczas ciąży wykonywały regularnie 45-minutowy lub dłuższy wysiłek fizyczny tygodniowo rzadziej doświadczały dyskomfortu ze strony odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Aktywność fizyczna przygotowuję ciało do porodu. Istnieją także badania, które mówią o pozytywnym wpływie ruchu na układ sercowy-naczyniowy dziecka.

Pij dużo płynów. Woda pomaga składnikom odżywczym dotrzeć do komórek, wspomaga proces trawienia, usuwa toksyny z organizmu, reguluje temperaturę ciała.

Zadbaj o swoje krocze. Wykonuj ćwiczenia wzmacniające, spróbuj włączać je w aktywności życia codziennego (dźwiganie, odkurzanie, chodzenie po schodach) oraz ćwiczenia relaksacyjne, świadomego rozluźniania wspomnianej okolicy. Mięśnie Kegla muszą być zarówno silne, jak i elastyczne, co jest bardzo ważne dla prawidłowego przebiegu porodu i powrotu do prawidłowej funkcji. Po okresie ciąży zwróć uwagę na swoje nawyki – czy nie chodzisz do toalety „na zapas”, czy nie wypierasz moczu z pęcherza. Wykonuj ćwiczenia tak, żeby sobie nie zaszkodzić – unikaj klasycznych brzuszków lub podskoków. Ta aktywność jest wybitnie niewskazana w okresie połogu, szczególnie jeśli występuje wysiłkowe nietrzymanie moczu lub rozstęp mięśnia prostego brzucha (diastasis recti).

W przypadku wątpliwości, narastającego lub długotrwałego bólu skontaktuj się ze specjalistą.

Agata Skoworodko (fizjoklinika.com)
Fizjoterapia dla kobiet